Hiện nay, suy tĩnh mạch chi dưới là một trong những bệnh khá phổ biến. Nó thường xảy ra với những người mà công việc phải ngồi hoặc đứng lâu, lập đi lập lại từ ngày này qua ngày khác như nhân viên văn phòng, giáo viên, công nhân, hoặc người ít vận động, béo phì, người nghiện thuốc lá…
 |
| Các mức độ suy tĩnh mạch chi dưới: Từ trái qua, Chi dưới bình thường, Suy độ 1, 2, 3, 4, 5, 6. |
Để ngăn ngừa chứng suy tĩnh mạch chi dưới, cần hiểu biết về nguyên nhân, triệu chứng cùng các biến chứng của nó để từ đó, chúng ta có thể có những biện pháp phòng tránh
Tĩnh mạch chi dưới là gì?
Trong cơ thể con người, tĩnh mạch chi dưới gồm có:
Tĩnh mạch nông: gồm tĩnh mạch hiển lớn, tĩnh mạch hiển bé, hệ tĩnh mạch chân nhện dưới da, đưa khoảng 10- 15% lượng máu ở chi dưới về trên.
Tĩnh mạch sâu: gồm các tĩnh mạch đùi, tĩnh mạch khoeo, tĩnh mạch chày trước, tĩnh mạch chày sau, tĩnh mạch mác, tương ứng mỗi tĩnh mạch hoặc mỗi cặp tĩnh mạch tùy hành với động mạch cùng tên. Đưa khoảng 90% lượng máu ở chi dưới về trên.
Tĩnh mạch xuyên: Nối các tĩnh mạch nông và tĩnh mạch sâu với nhau.
Van tĩnh mạch một chiều ở cả 3 loại tĩnh mạch trên, cho phép dòng máu chảy một chiều từ bàn chân lên đùi và trở về tim thông qua hệ tĩnh mạch chủ dưới.
Thế nào là suy tĩnh mạch chi dưới?
Suy tĩnh mạch chi dưới là sự suy giảm chức năng đưa máu về tim của hệ thống tĩnh mạch chi dưới dẫn đến hiện tượng máu bị ứ đọng lại ở vùng chân, gây biến đổi về huyết động và làm biến dạng các tổ chức mô xung quanh. Bệnh thường tiến triển chậm, không rầm rộ, ít nguy hiểm nhưng gây trở ngại cho sinh hoạt hàng ngày. trào ngược chiều, ứ đọng ở chi dưới khi ta đứng, ngồi.
Suy tĩnh mạch chi dưới là bệnh rất thường gặp, nữ giới bị nhiều hơn nam giới mà nguyên nhân hầu hết do một số yếu tố gây tổn thương chức năng của các van một chiều thuộc hệ tĩnh mạch ngoại biên. Những yếu tố này gồm: Tư thế sinh hoạt, làm việc, phải đứng hay ngồi một chỗ quá lâu, ít vận động, thường xuyên mang vác nặng, sinh đẻ nhiều, béo phì, táo bón kinh niên, hút thuốc lá, chế độ ăn ít chất xơ và vitamin. Cơ chế chủ yếu không nằm ở các tĩnh mạch giãn ngoằn ngoèo dưới da mà là sự giãn, hở các van một chiều. Điều này khiến máu ứ đọng ở chi dưới và hệ quả tất yếu là máu cần tìm những con đường khác để trở về. Đó là khi hệ tĩnh mạch nông giãn ra để tải lượng máu nói trên. Bên cạnh đó, còn có nguyên nhân khiếm khuyết van do bẩm sinh, thoái hoá van ở người cao tuổi khiến máu bị dồn xuống hai chân, làm tăng áp lực trong các tĩnh mạch ở chân, lâu dần gây suy yếu các van tĩnh mạch một chiều, hoặc có huyết khối tĩnh mạch sâu ngăn cản máu trở về tim, hoặc viêm tĩnh mạch hình thành huyết khối trong các tĩnh mạch nông và sâu.
Phân loại suy tĩnh mạch chi dưới
Độ 0: Chưa có biểu hiện bệnh lý tĩnh mạch thấy được hay sờ được.
Độ 1: Có mao mạch giãn hoặc lưới tĩnh mạch giãn với đường kính < 3mm.
Độ 2: Giãn tĩnh mạch với đường kính > 3mm.
Độ 3: Phù chi dưới nhưng chưa biến đổi trên da.
Độ 4: Loạn dưỡng da gây biến đổi sắc tố da, chàm tĩnh mạch, xơ mỡ da, …
Độ 5: Biến đổi sắc tố da kèm vết loét đã lành.
Độ 6: Biến đổi sắc tố da kèm vết loét đang tiến triển, không lành.
4. Triệu chứng suy tĩnh mạch chi dưới:
Giai đoạn đầu:
Mỏi chân và xuất hiện phù nhẹ khi phải đứng lâu, ngồi nhiều.
Chuột rút vào buổi tối.
Cảm giác bị kim châm, dị cảm như kiến bò vùng cẳng chân về đêm.
Xuất hiện nhiều mạch máu nhỏ li ti ở chân, nhất là ở cổ chân và bàn chân.
Giai đoạn tiến triển:
Phù chân, có thể phù ở mắt cá hay bàn chân.
Thay đổi màu sắc da vùng cẳng chân.
Có thể thấy các búi tĩnh mạch giãn nổi rõ trên da.
5. Biến chứng:
Đau, phù nề hai chi dưới
Viêm tĩnh mạch nông huyết khối.
Chảy máu do giãn vỡ tĩnh mạch.
Nhiễm khuẩn vết loét trong suy tĩnh mạch mạn tính.
Điều trị suy tĩnh mạch chi dưới
Siêu âm mạch chi dưới là một phương pháp quan trọng và rất cần thiết để chẩn đoán xác định bệnh. Siêu âm giúp quan sát thành mạch, hoạt động của van tĩnh mạch và tìm các cục máu đông. Phương pháp này đơn giản, rẻ tiền, hiệu quả cao nên thường là chỉ định đầu tay của các bác sĩ khi trong chẩn đoán bệnh lý mạch máu chi dưới.
Khi đã xác định là suy tĩnh mạch chi dưới, không nên tự ý điều trị bằng các loại thuốc theo lối truyền khẩu hoặc quảng cáo trên mạng, không đắp thuốc Nam, thuốc Bắc vào những búi tĩnh mạch nổi lên dưới da mà nên thay đổi lối sống: Nâng cao chân khi ngủ hoặc khi ngồi, mang tất (vớ) áp lực, tránh ngồi hoặc đứng trong thời gian dài (nếu vì công việc phải ngồi hoặc đứng thì cứ sau 1 tiếng, nên đi lại, thư giãn từ 10 đến 15 phút), giảm ăn nếu thừa cân, tập thể dục để cải thiện sức khỏa của đôi chân.
Nếu thay đổi lối sống không làm giảm triệu chứng bệnh, các bác sĩ chuyên khoa sẽ lựa chọn các biện pháp điều trị khác như: Tiêm xơ tĩnh mạch, điều trị suy tĩnh mạch bằng sóng cao tần hay tia laser, điều trị ngoại khoa (phẫu thuật Stripping, phẫu thuật Muller,…).
Bệnh suy tĩnh mạch chi dưới tiến triển chậm. Ở giai đoạn sớm, người bệnh rất khó nhận biết các triệu chứng. Vì vậy những người có yếu tố nguy cơ cao mắc bệnh cần chú ý đến các triệu chứng của bệnh và nên đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, điều trị sớm nhằm tránh những biến chứng của bệnh có thể xảy ra.
Thạc sĩ, bác sĩ CAO HỮU TRÍ
(Chuyên khoa Ngoại Tổng quát - Mạch máu - BV Nguyễn Tri Phương, TP.HCM)