Rối loạn giấc ngủ và bệnh tăng huyết áp

Ở lứa tuổi từ trung niên trở lên, đặc biệt là người cao tuổi, bệnh tăng huyết áp (THA) có thể làm rối loạn giấc ngủ. Ngược lại, rối loạn giấc ngủ có thể làm gia tăng THA. Trước tình trạng này, chúng ta nên làm gì để ổn định huyết áp và giấc ngủ?

THẾ NÀO LÀ HUYẾT ÁP ỔN ĐỊNH?

Vận động cơ thể hàng ngày là một trong những biện pháp phòng bệnh cao huyết áp.

Huyết áp ổn định là huyết áp bình thường (không cao, không thấp). Người bình thường có chỉ số huyết áp là 120/80mmHg. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) quy định, một người bình thường có chỉ số huyết áp dưới 140/90mmHg, riêng người bị đái tháo đường, huyết áp cần có chỉ số dưới 130/80mmHg. Tuy vậy, do nhịp sinh học, huyết áp của một người bình thường cũng có dao động rõ rệt, huyết áp thường cao dần từ lúc thức giấc (gia tăng nhiều hay ít tùy thuộc vào sự vận động và trạng thái tinh thần). Lúc ngủ, huyết áp đỉnh sẽ thấp hơn lúc làm việc bình thường khoảng 20mmHg. Huyết áp bình thường cũng có thể thay đổi theo thời gian (huyết áp thấp nhất vào khoảng từ 1 - 3 giờ sáng, lúc đang ngủ say và huyết áp cao nhất vào khoảng từ 8 - 10 giờ sáng).

RỐI LOẠN GIẤC NGỦ CÓ THỂ LÀM THA VÀ NGƯỢC LẠI

Người cao tuổi ngủ khoảng 5 - 6 giờ, thậm chí 4 - 6 giờ/ngày, nhưng thường dễ bị thức giấc giữa chừng (lo nghĩ, đi tiểu…). Tuy nhiên, vấn đề không phải là ngủ nhiều hay ngủ ít giờ, điều quan trọng là chất lượng giấc ngủ có tốt hay không? 

Theo các chuyên gia, mất ngủ và THA có mối liên hệ mật thiết với nhau. Vì vậy, một người bị rối loạn giấc ngủ liên tục, kéo dài nhiều ngày, nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng sẽ ảnh hưởng xấu đến hoạt động của huyết áp. Các nghiên cứu đã cho thấy có mối liên quan giữa THA và thiếu ngủ. Thiếu ngủ có thể do số giờ ngủ ít hoặc chất lượng giấc ngủ kém sẽ tăng áp lực lên tim. Đó là lý do vì sao khi thức, tim đập nhanh hơn để đưa máu đi khắp cơ thể, còn khi ngủ, cơ thể không đòi hỏi lưu lượng máu nhiều, do đó, nhịp tim chậm và tim được nghỉ ngơi nhiều hơn. Khi không có thời gian nghỉ ngơi, cơ tim sẽ bị mệt và dễ lâm bệnh. Do tim phải hoạt động nhiều, liên tục (nếu ngủ càng ít, tim càng phải hoạt động nhiều hơn) huyết áp có thể tăng. Như vậy, những người ít ngủ, thiếu ngủ, thường xuyên phải thức, tim và hệ mạch máu phải hoạt động nhiều hơn nên dễ gây ra các rối loạn hoạt động của hệ tim mạch dẫn đến bệnh THA. 

Mặt khác, huyết áp không chỉ bị ảnh hưởng bởi bản thân thành mạch máu mà còn chịu tác động từ các bó thần kinh xung quanh đó. Đây là một phát hiện mới, mang tính đột phá của các nhà nghiên cứu tại Đại học King London (Anh quốc). Nghiên cứ này sẽ mở ra một con đường can thiệp mới vào huyết áp, giúp hàng trăm ngàn người giảm thiểu nguy cơ đau tim và đột quỵ. 

Có nhiều nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ, trong đó có bệnh THA. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng ngủ không đủ thời gian cần thiết sẽ ảnh hưởng đến khả năng đốt cháy calo, do đó sẽ làm tăng nguy cơ tăng cân, béo phì. Họ thấy rằng những phụ nữ nếu ngủ 7 - 8 giờ mỗi đêm, nguy cơ tăng cân là rất thấp, nhưng ngủ ít hơn 7 giờ mỗi đêm có nhiều khả năng bị béo phì. Béo phì là một trong những nguyên nhân làm tăng mỡ máu, từ đó sẽ làm xơ vữa động mạch gây THA. 

Ngoài ra, một số nhà nghiên cứu cho rằng rối loạn giấc ngủ có nguy cơ làm gia tăng bệnh đái tháo đường do khả năng duy trì đường huyết ở mức độ phù hợp giảm đáng kể, trong khi đó bệnh đái tháo đường là một trong những nguyên nhân gây THA. 

MỐI LIÊN QUAN GIỮA GIẤC NGỦ VÀ BỆNH THA 

THA thường gây ra các triệu chứng đau đầu, chóng mặt, khó chịu khiến người bệnh khó vào giấc, trằn trọc trong đêm và hậu quả là thiếu ngủ, mất ngủ. Ngủ không đủ giấc khiến cơ thể không được nghỉ ngơi, lại làm cho huyết áp tăng lên và rồi lại mất ngủ. Càng không ngủ được, huyết áp càng tăng cao, hoạt động của tim vì thế cũng ảnh hưởng nhiều. Do đó, người mất ngủ, thiếu ngủ trong thời gian dài có nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp, tim mạch và  nguy cơ tai biến cao hơn. Vì vậy, THA và mất ngủ cứ tạo thành một vòng tròn luẩn quẩn.

LỜI KHUYÊN CỦA THẦY THUỐC

Ở đây, chúng tôi chỉ đề cập đến vấn đề người cao tuổi đã bị THA làm thế nào để giữ được huyết áp ổn định ở mức độ cho phép và giúp có giấc ngủ tốt. Muốn vậy, người cao tuổi phải kiểm soát được huyết áp của mình. Để làm tốt điều này cần đo huyết áp hàng ngày hoặc vài ngày một lần. Trước khi đo huyết áp, người bệnh cần nghỉ ngơi, thoải mái ít nhất từ 15 - 20 phút; không uống rượu, bia, cà phê, trà đặc hoặc không hút thuốc, chưa ăn uống gì. Cần khám bệnh định kỳ để ngoài việc được kiểm tra huyết áp còn được xét nghiệm các chỉ số về mỡ máu, chức năng gan, siêu âm… Người bị THA cần uống thuốc đều đặn hàng ngày theo chỉ định của bác sĩ; vận động cơ thể hàng ngày và có chế độ ăn, uống hợp lý.

 PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU