Thời gian qua, “lộ lọt thông tin” hay “rò rỉ dữ liệu” cá nhân là những cụm từ nóng được nhắc đến rất nhiều trong lĩnh vực an ninh mạng và gây nhiều bức xúc trong dư luận xã hội.
Mới đây, TAND TP. Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử vụ án liên quan đến hoạt động mua bán trái phép dữ liệu, thông tin cá nhân. Theo đó, tòa tuyên phạt Trần Mạnh Quân, nguyên cán bộ Công an quận Long Biên: 6 năm tù;Bùi Việt Anh, nguyên Phó Trưởng Trung tâm An ninh mạng thuộc Ban Khai thác mạng (Tổng Công ty hạ tầng mạng VNPT Net): 30 tháng tù; Mã Duy Thanh (làm việc tại BHXH tỉnh Tuyên Quang): 15 tháng tù.
Thực tế cho thấy, hoạt động mua bán trái phép thông tin, dữ liệu cá nhân hiện diễn ra khá sôi động trên không gian mạng. Khi gõ từ khóa “danh sách khách hàng” trên Google, sau 0,54 giây, cho ra 205 triệu kết quả, với hàng loạt địa chỉ hiện lên, như: danhsachmoi.com, danh sách khách hàng tiềm năng, datakhachhang, fulldata… cùng với đó là những cam kết về tính chính xác, thường xuyên được cập nhật và trích xuất theo yêu cầu. Những dữ liệu đó được rao bán công khai thông qua nhiều trang webise, tài khoản, trang, nhóm trên các trang mạng xã hội (facebook, zalo, telegram…).
Dữ liệu cá nhân bị rao bán bao gồm: Khách hàng của các ngân hàng, điện lực, bảo hiểm; phụ huynh, HS trên cả nước; các thông tin khách hàng đăng ký kinh doanh; nhân sự của nhiều cơ quan nhà nước; dữ liệu viễn thông, chủ của các số điện thoại thuê bao; thông tin khách hàng tại các dự án bất động sản…
Theo Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) hoạt động mua bán trái phép dữ liệu cá nhân diễn ra khá phổ biến, đặt ra nhiều thách thức đối với an ninh dữ liệu quốc gia, uy tín của các DN, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.
Phối hợp với công an các tỉnh, thành phố và các đơn vị liên quan, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đã phát hiện nhiều đường dây, tổ chức, cá nhân có hoạt động thu thập, mua bán dữ liệu, thông tin cá nhân trái phép với số lượng lớn; tính chất, mức độ nguy hại ảnh hưởng tới quyền lợi của người dân không ngừng tăng lên.
Ngày càng có nhiều chủ thể thu thập, phân tích, xử lý các dữ liệu cá nhân với những mục đích khác nhau, nhưng không thông báo cho khách hàng hoặc để xảy ra các hành vi vi phạm pháp luật như: Công ty VNG để lộ hơn 163 triệu tài khoản khách hàng; Công ty Thế giới di động và Điện máy xanh để lộ hơn 5 triệu email và hàng chục ngàn thông tin thẻ thanh toán như visa, thẻ tín dụng của khách hàng…
Việc bị lộ lọt thông tin, dữ liệu cá nhân xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Ngoài mục đích thu thập thông tin của các chủ thể, thì nguyên nhân phổ biến nhất là nhiều người chưa ý thức được việc cần bảo mật thông tin cá nhân và chưa lường trước hậu quả nghiêm trọng của vấn đề. Đơn giản khi nghĩ rằng, đó chỉ là những khai báo thông thường (số điện thoại di động, địa chỉ cư trú, ngành nghề…) mà không biết rằng, những thông tin đó sẽ bị kẻ xấu lợi dụng để tích hợp dữ liệu và rao bán trái phép cho các đối tượng có nhu cầu.
Dữ liệu cá nhân từ vị trí chưa thực sự quan trọng trở thành nguyên liệu của nền kinh tế số, xã hội số và ngày càng chiếm vị trí quan trọng và tạo ra giá trị lợi nhuận cao trong nền kinh tế quốc dân. Tình trạng mua bán thông tin, dữ liệu cá nhân trái phép đã và đang gây nên những hệ lụy trong đời sống xã hội, ảnh hưởng tới sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ở nước ta.
Do đó, ngoài việc xử lý nghiêm minh các đối tượng vi phạm, các cơ quan chức năng cần tăng cường các giải pháp ngăn chặn hiệu quả các hành vi phạm tội này. Các cơ quan quản lý nhà nước và các DN sở hữu dữ liệu, thông tin cá nhân cần có các giải pháp hữu hiệu hơn như: rà soát lại hạ tầng cơ sở dữ liệu, quy trình bảo mật để phòng ngừa các tình huống bị mất, bị đánh cắp hay hành vi lạm dụng quyền hạn để chiếm dụng dữ liệu cá nhân sai trái. Bên cạnh đó, mỗi người cần thận trọng hơn trong việc khai báo, chia sẻ dữ liệu, thông tin của mình; và đặc biệt cần tỉnh táo hơn trong tiếp nhận các tin nhắn, các cuộc gọi từ người lạ.
HOÀNG LÊ