Hóa đơn điện tử (HĐĐT) chính thức được Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) triển khai thực hiện phục vụ các đối tượng nộp thuế trên phạm vi cả nước từ ngày 1/7/2022. Kể từ thời điểm đó, các doanh nghiệp, tổ chức, đơn vị và cá nhân kinh doanh thực hiện chuyển đổi đồng bộ sang sử dụng HĐĐT thay cho hóa đơn giấy truyền thống.
Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, các phương thức mua bán, kinh doanh và thanh toán đã và đang dần thay đổi mô hình kinh doanh truyền thống sang các mô hình kinh doanh online, kinh doanh qua sàn giao dịch điện tử, mua sắm thông minh trên các ứng dụng hay thanh toán không dùng tiền mặt.
Nhằm giúp công tác quản lý thuế ngày càng hoàn thiện hơn, HĐĐT được xem là giải pháp tối ưu giúp khắc phục những hạn chế trong việc thực hiện các giao dịch điện tử và thanh toán không dùng tiền mặt. Mặt khác, do HĐĐT được gửi đến khách hàng qua địa chỉ email của người mua một cách nhanh chóng, tiện lợi, nên công tác bảo đảm an toàn và bảo mật được cải thiện đáng kể.
Việc dữ liệu HĐĐT được đồng bộ với cơ quan thuế giúp khách hàng có lợi ích liên quan có thể nhanh chóng tra cứu thông tin hóa đơn của doanh nghiệp đang hoạt động, kịp thời phát hiện hóa đơn của các doanh nghiệp bỏ trốn, mất tích hoặc làm giả hóa đơn, gian lận thanh toán…
Sau hơn 9 tháng HĐĐT được lưu hành chính thức, doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân kinh doanh tiết kiệm chi phí in ấn, phát hành, lưu giữ hóa đơn giấy truyền thống và mang lại nhiều tiện ích, giảm bớt các thủ tục hành chính và thao tác nhanh gọn hơn. Đặc biệt, HĐĐT tạo điều kiện thuận lợi trong khâu đối chiếu, rà soát, kiểm tra việc kê khai thuế, hoàn thuế… góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế.
Tuy nhiên, do việc sử dụng HĐĐT là một lĩnh vực mới, nên công tác quản lý trên môi trường điện tử gặp nhiều khó khăn và chưa theo kịp với tình hình hiện nay. Thực tế thời gian qua cho thấy, đã xuất hiện tình trạng một số doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật, cố tình lợi dụng việc phát hành, sử dụng HĐĐT để xuất khống, mua bán HĐĐT nhằm trục lợi.
Điển hình như vụ phát hiện, triệt phá đường dây mua bán HĐĐT có doanh số lên tới hơn 25 ngàn tỷ đồng do Phòng Cảnh sát kinh tế (Công an tỉnh Phú Thọ) thực hiện vào cuối năm 2022. Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Phú Thọ đã khởi tố 5 bị can, thu giữ 228 con dấu của các doanh nghiệp bán HĐĐT, 32 con dấu giả của các cơ quan chức năng và phong tỏa 2 tài khoản với số tiền hơn 27 tỷ đồng. Bước đầu, Công an tỉnh Phú Thọ xác định thiệt hại về thuế giá trị gia tăng (GTGT) khi các doanh nghiệp sử dụng HĐĐT đã mua để kê khai thuế là khoảng 2.300 tỷ đồng; các đối tượng thu lợi bất chính hơn 1.000 tỷ đồng
Theo Tổng cục Thuế, lợi dụng sự thông thoáng của cơ chế, chính sách, một số đối tượng dùng thủ đoạn thành lập doanh nghiệp để mua bán và sử dụng HĐĐT, thực hiện các hành vi gian lận khi sử dụng hóa đơn và chiếm đoạt tiền thuế của ngân sách nhà nước. Ngoài ra, có không ít đối tượng lợi dụng mạng xã hội (như: facebook, zalo...) để rao bán HĐĐT không hợp pháp.
Để phát huy hiệu quả sử dụng HĐĐT trong chuyển đổi số, mới đây, ngày 14/4, Bộ Tài chính đã có công điện số 01/CĐ-BTC về việc tăng cường công tác quản lý, giám sát việc phát hành, sử dụng HĐĐT. Theo đó, Tổng cục Thuế và các đơn vị trực thuộc cần khẩn trương thực hiện các biện pháp rà soát, kiểm tra, ngăn chặn kịp thời các hành vi gian lận trong việc sử dụng HĐĐT, trục lợi trong hoàn thuế GTGT.
Ngành thuế các địa phương cần thực hiện các đợt cao điểm phòng, chống hành vi mua, bán, sử dụng HĐĐT không hợp pháp, gian lận hoàn thuế GTGT. Trong đó, cần tập trung vào các doanh nghiệp nộp thuế thấp hơn nhiều lần so với mức trung bình của ngành nghề kinh doanh; hoặc tăng đột biến về doanh thu mà không có hàng hóa, tài sản và sử dụng số lượng lớn hóa đơn.
Qua công tác quản lý thuế, các đơn vị cần nắm bắt kịp thời những doanh nghiệp có dấu hiệu kinh doanh, khai thuế không lành mạnh, hàng hóa nhập kho không rõ nguồn gốc xuất xứ, không có hóa đơn, chứng từ, doanh thu mua bán thấp so với chi phí phát sinh để kiểm tra doanh thu kê khai thuế; từ đó kiểm tra hóa đơn, chứng từ để kịp thời phát hiện các vụ việc sử dụng HĐĐT không hợp pháp.
HOÀNG LÊ