Một dự án ra đời là nhằm giải quyết một vấn đề về kinh tế, xã hội nào đó mà trong điều kiện quản trị và quản lý bình thường, chủ thể quản lý chưa thể giải quyết được.
Giá trị và vai trò của một dự án có thể lớn hoặc nhỏ. Thời gian thực hiện dự án có thể ngắn hoặc dài. Nhưng dù loại dự án nào, thì trong quá trình thực hiện, tiến độ dự án có ý nghĩa then chốt, vô cùng quan trọng.
Rất nhiều dự án, thành hay bại nằm ở tiến độ thực hiện. Vì nhu cầu từ thực tiễn luôn có tính thời điểm. Một dự án ra đời và hoàn thành đúng thời điểm sẽ trực tiếp tháo gỡ nhu cầu xã hội, có thể tạo động lực và mở ra cơ hội để có thêm những giá trị mới.
Ngược lại, dự án chậm tiến độ, không đúng thời điểm không chỉ là làm mất động lực và cơ hội, lãng phí nguồn lực, mà còn trực tiếp hình thành những khó khăn, kéo thêm nhiều hệ luỵ.
Chẳng hạn, những dự án về công nghệ thông tin, nếu không thực hiện đúng tiến độ, đúng thời điểm thì có khi lúc hoàn thành đã hoàn toàn lỗi thời, không còn giá trị sử dụng. Đối với các các dự án có liên quan đến việc sử dụng đất, chậm tiến độ nhiều năm, đi kèm với năng lực quản lý đất đai kém hiệu quả, sẽ làm phát sinh khiếu nại, khiếu kiện, tái chiếm mặt bằng và những vấn đề phức tạp khác. Tháo gỡ để thực hiện là vô cùng gian nan... Thực tiễn đã chứng minh rất rõ cho điều này.
Từ cách hiểu khái quát về dự án như vậy, đối chiếu vào lĩnh vực đầu tư công hiện nay, có thể thấy, với mức độ giải ngân vốn đầu tư công của cả nước năm 2022 mới chỉ đạt 34,47% cũng đồng nghĩa với việc hàng nghìn dự án trong cả nước đang gặp vấn đề về tiến độ.
Dự án chậm tiến độ, giải ngân vốn đầu tư công tắc nghẽn là chặn dòng vốn quan trọng hàng đầu để kích thích kinh tế - xã hội phát triển, đặc biệt trong bối cảnh cả nước đang dốc sức phục hồi sau những ảnh hưởng nghiêm trọng từ dịch bệnh COVID-19 . Đó cũng chính là lý do, thúc đẩy đầu tư công, đang là vấn đề được quan tâm hàng đầu, trên bình diện cả nước cũng như tại Bà Rịa - Vũng Tàu.
Theo kiến giải của Bộ Kế hoạch - Đầu tư, sở dĩ giải ngân đầu tư công tắc nghẽn, dự án chậm tiến độ là do 3 nhóm nguyên nhân chính: Về chủ quan, có không ít người đứng đầu các đơn vị còn thiếu quyết liệt, chưa tập trung xử lý dứt điểm các vướng mắc của các dự án. Nhóm khó khăn thứ hai liên quan đến vướng mắc về thể chế, chính sách trong nhiều lĩnh vực, nhiều nhất là về đất đai, giải phóng mặt bằng. Nhóm thứ ba liên quan đến những khó khăn đặc thù (giá nguyên, nhiên vật liệu tăng cao, khan hiếm nguồn cung dẫn đến nhà thầu chờ điều chỉnh chính sách về giá...).
Dù rằng có những khó khăn mới phát sinh, có những nguyên nhân khách quan khó giải quyết, nhưng tình trạng chậm giải ngân vốn đầu tư công hiện nay không thể không kể đến những yếu kém trong quản lý, xây dựng dự án, từ khâu đầu tiên cho đến khi chủ trương được phê duyệt và lập dự án... Có tình trạng nhiều đơn vị, địa phương lựa chọn dự án chưa tốt, chưa thực sự cấp thiết, trong khi nguồn lực có hạn. Còn có chuyện các bộ, ngành, địa phương chưa chuẩn bị đầu tư từ sớm, từ xa, để chuẩn bị cho dự án. Do vậy, dẫn tới tình trạng vốn chờ dự án.
Hiện nay, Bà Rịa - Vũng Tàu đang trong giai đoạn thực hiện những dự án rất quan trọng, có ý nghĩa chiến lược lâu dài về kinh tế - xã hội, nhất là dự án thành phần 3 - Cao tốc Biên Hoà - Vũng Tàu. Bí thư Tỉnh uỷ Phạm Viết Thanh, trong cuộc họp mới nhất liên quan đến dự án này, đã đề cập đến các yếu tố căn bản: bàn giao mặt bằng sớm, giải ngân vốn nhanh, tiết kiệm thời gian thực hiện và đẩy nhanh tiến độ. “Đây là dự án tiên phong, cũng là dự án mẫu cho công tác triển khai xây dựng các dự án trọng điểm sau này”, Bí thư Tỉnh uỷ nhấn mạnh.
Rõ ràng, lựa chọn một hình mẫu để thực hiện một dự án hoàn chỉnh, đạt tiến độ đang là vấn đề rất thiếu trong thực tiễn. Đặt ra một hình mẫu, kích hoạt cả một hệ thống làm theo hình mẫu với tinh thần trách nhiệm cao, cách nhìn nhận rõ ràng hơn về tiến độ của dự án, có thể coi là “chìa khoá” để giải quyết bài toán chậm tiến độ cả về dự án và đầu tư công hiện nay.
HOÀNG NAM