Nợ bảo hiểm xã hội - Câu chuyện chưa có hồi kết

Tình trạng DN nợ BHXH đã kéo dài từ nhiều năm nay, nhưng các cơ quan chức năng chưa có biện pháp hữu hiệu nhằm giải quyết dứt điểm. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến công tác thu của ngành BHXH mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động.

Thời gian tới, ngành BHXH sẽ tăng cường công tác thanh tra các DN nợ BHXH. Trong ảnh: Đại diện các DN còn nợ BHXH đến BHXH tỉnh nhận quyết định thanh tra vào tháng 4-2019. Ảnh: TUỆ LÂM

DOANH NGHIỆP BIỆT TĂM

Tính đến hết tháng 3-2019, Công ty TNHH Điều dưỡng du lịch Vũng Tàu (157B Thùy Vân, TP. Vũng Tàu) còn nợ 44 tháng BHXH của NLĐ với tổng số tiền hơn 369 triệu đồng. Trụ sở của công ty hiện nay đã được che chắn bằng những tấm tôn cũ kỹ, rỉ sét. Được biết, Công ty TNHH Điều dưỡng du lịch Vũng Tàu đã phá sản cách đây mấy năm. Hiện lô đất trụ sở công ty đã được bán lại cho DN khác.

Công ty TNHH Ánh Quang (464B, Bình Giã, TP. Vũng Tàu) còn nợ 74 tháng BHXH của NLĐ, với số tiền gần 155 triệu đồng. Hiện công ty đã đóng cửa và đang thông báo cho thuê mặt bằng.

Tương tự, theo giấy phép đăng ký kinh doanh, trụ sở Công ty TNHH Tư vấn xây dựng Hiệp Lực là căn nhà 1 trệt 2 lầu ở hẻm 160, Xô Viết Nghệ Tĩnh, TP. Vũng Tàu. Khi chúng tôi tìm đến mới hay, căn nhà này đã được bán cho người khác. Một người phụ nữ tầm 60 tuổi trong nhà cho biết, gia đình bà mua lại căn nhà này từ 3 năm trước. Bà tỏ ra khó chịu khi bị làm phiền, vì thời gian qua nhiều người đến hỏi thông tin về công ty này. Theo BHXH tỉnh, tính đến hết tháng 3-2019, công ty còn nợ 54 tháng BHXH của NLĐ, với tổng số tiền gần 337 triệu đồng. 

Tính đến hết tháng 3-2019, Công ty CP kết cấu kim loại và lắp máy dầu khí (số 2, Nguyễn Hữu Cảnh, TP. Vũng Tàu) còn nợ BHXH của 867 NLĐ, với số tiền hơn 10,9 tỷ đồng. Ông Thái Doãn Thuyết, Phó Giám đốc công ty giải thích, công ty gặp khó khăn về tài chính do các đối tác chưa thanh toán các khoản nợ khoảng 144 tỷ đồng nên DN còn nợ 6 tháng BHXH của NLĐ. “Hàng tháng, công ty đóng BHXH cho NLĐ khoảng 2-3 tỷ đồng, nhưng thời điểm này chúng tôi đang gặp khó khăn nên xin nợ BHXH, đồng thời linh động trích đóng cho một số trường hợp như ốm đau, bệnh tật, thai sản. Dù khó khăn nhưng chúng tôi vẫn ưu tiên trả lương cho NLĐ”, ông Thuyết nói thêm.

Bên cạnh những nguyên nhân như DN phá sản, gặp khó khăn về tài chính, còn một bộ phận chủ DN chưa thực sự chấp hành nghiêm túc các quy định về trích nộp các chế độ BHXH cho NLĐ. 

Công ty TNHH Điều dưỡng du lịch Vũng Tàu (157B, Thùy Vân, TP. Vũng Tàu) đã giải thể nhiều năm nên việc thu nợ BHXH là rất khó.

DOANH NGHIỆP CHÂY Ì

Việc các DN không đóng BHXH đã ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ. Nếu trong thời gian NLĐ gặp các biến cố như ốm đau, bệnh tật, tai nạn hay thai sản, thì sẽ không được hưởng quyền lợi theo quy định của Nhà nước về giải quyết chế độ BHXH. Bên cạnh đó, trường hợp NLĐ muốn xin nghỉ việc để tìm công việc mới, cơ quan BHXH cũng không thể chốt sổ BHXH cho họ chuyển sang tiếp tục đóng BHXH tại DN mới. Điều này sẽ tác động đến quá trình đóng BHXH của NLĐ, dẫn đến nhiều trường hợp đã đủ độ tuổi nghỉ hưu nhưng vẫn chưa đủ số năm đóng BHXH để được hưởng chế độ hưu trí, buộc NLĐ phải tự bỏ tiền túi đóng BHXH cho đủ năm nhằm hưởng lương hưu hoặc hưởng với tỷ lệ tối đa.

Trước thực trạng trên, ngành BHXH cùng các đơn vị liên quan đã thực hiện nhiều biện pháp thu hồi nợ nhưng hiệu quả thấp. Từ năm 2016, ngành BHXH có chức năng thanh tra chuyên ngành đóng BHXH nhưng hoạt động còn gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu là do lực lượng thanh tra mỏng, không bao quát hết công việc và các DN bất hợp tác. Trước khi thanh tra, cơ quan BHXH đã mời đại diện lãnh đạo DN đến để công bố và nhận quyết định thanh tra, đồng thời hướng dẫn các nội dung đoàn sẽ thanh tra. Vậy nhưng, nhiều DN không đến nhận quyết định, không thông báo lý do vắng mặt. 

Ông Nguyễn Văn Sơn, Phó Phòng Thanh tra-Kiểm tra BHXH tỉnh cho biết, nhiều trường hợp Đoàn thanh tra liên ngành BHXH đến DN để thanh tra nhưng chủ DN cáo bận, xin hoãn hoặc cử người không đủ thẩm quyền ra tiếp nên đoàn không thể thanh tra theo quy định. 

Bên cạnh đó, việc chuyển chức năng khởi kiện DN nợ BHXH từ cơ quan BHXH sang tổ chức công đoàn cũng chưa mang lại kết quả như mong muốn. Trên thực tế, tổ chức công đoàn chỉ khởi kiện DN khi có sự ủy quyền của NLĐ. Trong khi đó, NLĐ thường không dám thông báo hay làm đơn ủy quyền nhờ tổ chức công đoàn khởi kiện DN vì lo ngại khi khởi kiện sẽ bị mất việc làm. Đó là chưa kể một số người ở tổ chức công đoàn lại là “người nhà” của chủ DN nên càng khó thực hiện. 

Theo ông Trần Duy Hưng, Giám đốc BHXH tỉnh, từ năm 2016 trở về trước, ngành BHXH được giao quyền khởi kiện DN nợ BHXH. Kết quả khá tích cực khi có khoảng 60% tổng số nợ được thu hồi từ các DN bị khởi kiện. “Ngành BHXH có nhiều lợi thế hơn các tổ chức công đoàn trong việc thực hiện hoạt động việc khởi kiện DN như: không cần sự ủy quyền của NLĐ; có sẵn thông tin, số liệu, chứng cứ nợ BHXH của DN nên việc khởi kiện diễn ra thuận lợi và không mất nhiều thời gian. Việc giao quyền cho tổ chức công đoàn khiến việc khởi kiện DN nợ BHXH khó khăn hơn”, ông Hưng nhận định.

Song song đó, theo quy định, ngành BHXH có quyền ra quyết định xử phạt hành chính tối đa 75 triệu đồng/DN chậm đóng BHXH. Chế tài này là quá thấp, chưa đủ sức răn đe, vì khoản nợ của DN lớn hơn rất nhiều. Một vấn đề khác là quy định chuyển hồ sơ sang công an để điều ra, xử lý việc trốn đóng các chế độ BHXH của NLĐ được xem là biện pháp mạnh đối với hành vi không đóng BHXH, nhưng đến nay vẫn chưa có trường hợp nào bị xử lý. Từ tháng 11-2018 đến nay, BHXH tỉnh đã chuyển hồ sơ của 11 DN nợ BHXH sang Công an tỉnh đề nghị xem xét xử lý hình sự hành vi trốn đóng BHXH. Tuy nhiên, đến nay ngành BHXH vẫn chưa nhận được bất cứ thông tin phản hồi nào từ Công an tỉnh về các hồ sơ này.

Bài, ảnh: TUỆ LÂM