Hành trình làm cha mẹ không phải lúc nào cũng toàn là niềm vui, đôi khi cha mẹ phải đau đầu khi con có những biểu hiện tiêu cực như ganh ghét, đố kỵ. Vậy cha mẹ nên tránh những sai lầm nào khi dạy con và xử trí ra sao khi con lỡ có hành vi như vậy?
 |
| Tâm lý quá ganh tỵ sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp tới quá trình phát triển của trẻ em, khiến cho các bé luôn luôn cảm thấy tự ti. |
Thấy người khác hơn mình là khó chịu
Dù đã lên 8 tuổi, bé Bon luôn cảm thấy khó chịu khi thấy bạn hàng xóm có đồ chơi đẹp. Thấy ai có gì hơn mình là cậu bé lại tỏ ra hậm hực. Gia đình Bon rất phiền lòng về tính ghen ghét, đố kỵ của con. Tuy nhiên, cha mẹ không dám nhắc nhở bé nhiều vì chỉ động đến vấn đề này là cậu bé lăn ra ăn vạ.
“Chỉ cần thấy mẹ mua cho em bộ quần áo hay đồ chơi mới là cậu khó chịu, và nếu mẹ không để ý sẽ ném đồ chơi xuống đất, giẫm đạp lên. Thậm chí khi ông bà nội - ngoại đến thăm, thấy em được ông bà quan tâm hơn, Bon ghét em “ra mặt”, thường xuyên cấu trộm em và cảm thấy sung sướng khi em khóc thét lên”.
Tương tự, từ ngày có nhận thức tới nay, chưa khi nào bé Trang (12 tuổi) cảm thấy lòng mình có niềm vui trọn vẹn. Ở nhà thì bực bội vì ba mẹ chiều em gái hơn, đi học thì ghét mấy bạn có váy áo, đồ dùng học tập đẹp. Ngay cả đứa bạn thân từ nhỏ cũng bị Trang “ghét cay đắng” khi vừa học giỏi, lại xinh đẹp, nhà giàu. Mỗi lần thấy bạn đăng ảnh trên Facebook được nhiều lượt “like” và bình luận hay chỉ cần nghe cô giáo hoặc bạn bè khen người bạn này, Trang lại tỏ ra khó chịu. Cũng vì ganh tỵ, đố kỵ với bạn mà không ít lần, nữ sinh lớp 8 này đã “dựng chuyện” để nói xấu bạn.
Ghen tỵ là một tâm lý bản năng không chỉ người lớn mà ngay cả trẻ em cũng có ngay từ khi còn rất nhỏ. Sự ghen tỵ của trẻ là một trải nghiệm cảm xúc tiêu cực sinh ra khi trẻ so sánh mình với những đứa trẻ khác. Đó là một cảm xúc phức tạp bao gồm lo lắng, khó chịu, đau đớn và phẫn uất nảy sinh khi ai đó mạnh hơn mình ở một số khía cạnh nhất định.
Tuy là tâm lý thông thường nhưng nếu không có sự điều chỉnh ở mức vừa phải, trẻ ghen tỵ nhiều lớn lên sẽ khó phối hợp các mối quan hệ với người khác, phát sinh những rào cản xã hội và trẻ sẽ khó cảm thấy thoải mái trong cuộc sống.
Nếu trong quá trình lớn lên, sự ghen tỵ trong lòng không giải quyết được thì trẻ sẽ có thái độ thờ ơ, trù dập, thậm chí thù địch và sống trong sự chán nản tột độ. Điều này rất bất lợi cho sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ, khiến trẻ dễ trở nên hẹp hòi và cũng là yếu điểm của trẻ khi lớn lên.
Đừng để đố kỵ nảy mầm
Không ít phụ huynh sai lầm khi cho rằng ganh tỵ, đố kỵ ở trẻ là hiện tượng bình thường. Nhiều người nghĩ rằng tính đố kỵ sẽ giảm dần khi bé lớn lên. Tuy nhiên trên thực tế, các chuyên gia cho rằng tâm lý quá ganh tỵ sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp tới quá trình phát triển của trẻ, khiến cho các bé luôn cảm thấy tự ti. Vì vậy, cha mẹ cần sớm dạy cho trẻ biết cởi mở và cân bằng trước những so sánh cá nhân để trẻ lớn lên một cách hạnh phúc với thái độ cởi mở.
Thực tế, sự ghen tỵ của trẻ em đều có những đặc điểm tâm lý rõ ràng và đều có nguyên nhân riêng. Chỉ khi nắm bắt được tâm lý của trẻ, chúng ta mới có thể định hướng cho trẻ không ghen tuông một cách vô cớ và đúng đắn.
Thông thường, nếu một đứa trẻ ghen tỵ với những đứa trẻ khác, nó sẽ lập tức thể hiện điều đó, trực tiếp đối đầu mà không cần suy nghĩ nhiều. Đây cũng là điểm khác biệt chính giữa sự ghen tỵ của trẻ em và sự ghen tỵ của người lớn.
Người lớn chúng ta có xu hướng xem xét nhiều yếu tố khác nhau và cố gắng che giấu sự ghen tỵ của mình, còn trẻ em thì không. Chúng nhanh chóng trút bỏ sự bất mãn của mình thông qua những lời nói và việc làm cụ thể. Ví dụ: đẩy một đứa trẻ ngã hoặc trực tiếp phá hủy đồ vật của người khác mà nó không có được…
Chính vì những đặc điểm này, cha mẹ và thầy cô sẽ dễ dàng nhận ra sự ghen tỵ ở trẻ. Khi ấy, hãy nhẹ nhàng phân tích và định hướng tâm lý kịp thời giúp các em bớt khó chịu, có thái độ và hành động đúng đắn hơn.
Tiếp đó, phụ huynh cần giúp trẻ xây dựng khả năng tự quản lý cảm xúc. Trong quá trình này, cha mẹ không chỉ đơn thuần là giúp con nhận biết và điều chỉnh cảm xúc, mà còn cần tập trung vào việc giúp trẻ trở nên tự chủ, tự tin khi đối mặt với những cảm xúc đố kỵ.
|
Những cách để giải quyết tính hay ghen tỵ của con trẻ
Trước khi “chữa” bệnh “GATO” cho con thì bạn phải chắc rằng chính bạn không phải là một người hay ghen tỵ với người khác trước đã. Nếu bạn là một người như vậy thì trước tiên phải loại bỏ ngay tính xấu ấy rồi hãy tính đến chuyện sửa đổi con mình nhé. Và đây là những cách hay để giúp bạn dạy con: Biến đố kỵ thành động lực
Giúp trẻ tạo ra động lực tích cực là cách tuyệt vời nhất để loại bỏ cảm xúc đố kỵ. Chẳng hạn, nếu bạn của trẻ đạt điểm cao, hãy khuyến khích và động viên con cố gắng học tập để có kết quả tốt. Khi đã nỗ lực học tập, trẻ sẽ không còn tập trung vào việc phải vượt qua người khác và có mục đích học tập đúng đắn.
Dạy trẻ cách hợp tác
Đây là một trong những cách đơn giản nhất để loại bỏ tính đố kỵ ở trẻ. Nếu con bạn đố kỵ với một đứa trẻ khác, cha mẹ hãy tạo cơ hội để chúng có thể hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau cùng hoàn thành một nhiệm vụ. Có thể khi bạn nói đến việc này, trẻ sẽ không thích và không chịu hợp tác. Cha mẹ tạo cho trẻ những khoảnh khắc chia sẻ và giúp đỡ nhau giữa những đứa trẻ sẽ giúp chúng có thể chơi đùa, xóa tan cảm giác đố kỵ từng tồn tại.
Không so sánh
Đừng so sánh thành tích của con với trẻ khác vì như vậy là bạn đang làm giảm giá trị của con và gây ra những hậu quả lâu dài. Những so sánh này khiến trẻ đưa đến kết luận rằng: “Mẹ nghĩ anh giỏi hơn”, “Bố thương anh nhiều hơn”.
Nuôi dưỡng điểm mạnh trong con
Mỗi trẻ đều thích nghe cha mẹ nói về điểm mạnh của mình. Nói về một điểm mạnh cụ thể làm tăng sự tự tin của trẻ. Nếu trẻ có sở thích hoặc có một đặc điểm tính cách tích cực nào thì hãy cố gắng nuôi dưỡng phẩm chất đó cho con.
|
Một yếu tố khác là cha mẹ cần tạo môi trường hỗ trợ và an toàn cho trẻ bằng cách tạo ra một môi trường gia đình an toàn và yêu thương. Cha mẹ không chỉ là người hỗ trợ khi con gặp khó khăn mà còn là nguồn động viên và niềm tin vững chắc. Việc này giúp con cảm thấy an tâm để chia sẻ và phát triển, đồng thời giúp trẻ khám phá những khía cạnh tích cực trong cảm xúc của mình. Qua những bước nhấn mạnh và thấu hiểu, cha mẹ có thể hướng dẫn con vượt qua cảm xúc đố kỵ một cách nhẹ nhàng.
Ngoài ra, phụ huynh nên cho trẻ thấy rằng con may mắn. Bằng các phương tiện truyền thông như tivi, báo đài hay các trường hợp cụ thể xung quanh, cha mẹ có thể chỉ cho trẻ thấy rằng cuộc sống còn có những người bạn tuy cũng bằng tuổi của trẻ nhưng không có điều kiện như con. Với những trường hợp trực quan như vậy, trẻ sẽ hiểu mình vẫn còn may mắn hơn nhiều bạn khác và sẽ hạn chế so sánh, ghen tỵ với bạn bè hơn.
Các phụ huynh nên nhận thức rằng sự ganh tỵ của trẻ không phải là một biểu hiện nghiêm trọng đáng lo ngại. Đó chỉ là một trong những thể hiện tâm lý của trẻ và điều này hoàn toàn bình thường. Việc cần thiết là cha mẹ cần có thái độ và cách cư xử đúng đắn để giúp trẻ hạn chế và vượt qua tính ghen tỵ này.
NGUYÊN THẢO