Cách đây ít lâu, tôi được một phụ nữ chia sẻ chuyện riêng. Chị là người nổi tiếng, trong một lần làm việc với truyền thông, chị không kiểm soát tốt ngôn ngữ, lỡ lời nói gây sốc về quan điểm sống. Sau khi nội dung này được đăng tải, chị bị nhiều người bày tỏ ý kiến phản đối trên mạng xã hội. Không dừng lại ở đó, câu chị nói ngày càng được chia sẻ và bị phản ứng gay gắt hơn. Có những người không hiểu hoàn cảnh dẫn tới việc này, không hiểu dụng ý của câu nói cũng tham gia bình luận với lời lẽ gay gắt. Có những người chuyển hẳn sang xúc phạm cá nhân vì đố kị với sự nổi tiếng, điều kiện sống của chị, trên tinh thần “người khác nói được thì mình cũng nói được”.
Suốt một thời gian dài, chị đóng trang cá nhân để tránh phải đọc những lời xúc xiểm, mỉa mai, đặc biệt là bớt đi cảm giác bị xoi mói bởi người xa lạ, không hiểu mình. Chị ít giao tiếp, sống lặng lẽ hơn và dè dặt với chính bản thân mình. Thấm thía tác hại của những lời chỉ trích, chị trở nên cẩn trọng trong phát ngôn và hay dành lời khen xã giao cho người khác. Nhưng chính việc này lại dẫn tới một chuyện khác khiến chị phải dằn vặt.
Mấy năm trước, người đàn em hoạt động cùng lĩnh vực với chị bắt đầu nổi lên và có một số thành tích. Dù biết đây chỉ là những bước đi ban đầu được một số người khen ngợi thái quá nhưng chị cũng góp thêm lời khen trực tiếp và trên mạng xã hội theo thói quen xã giao. Tiếng nói của chị có sức ảnh hưởng và khiến nhiều người khác làm theo. Những lời khen thái quá tới tấp ập đến khi bản thân chưa đủ chín chắn để tiếp nhận khiến người này mất thăng bằng, trở nên ảo tưởng, kiêu ngạo, tự bằng lòng với bản thân, bị nhiều người quay lưng và vấp ngã.
Qua những tình huống này, chị nghiệm ra những lời khen hay lời chê bai thái quá, hùa theo số đông đều rất nguy hiểm, có thể đẩy đời người rẽ sang hướng khác, thậm chí triệt tiêu sự nghiệp, đường sống. Điều chị nghiệm ra cũng là bài học sau những vấp váp, thất bại của nhiều người, nhiều tổ chức, địa phương, thậm chí quốc gia. Sự hùa theo, a dua không chỉ dừng lại ở những lời khen, tiếng chê mà còn là thái độ, quan điểm, cách lựa chọn nói chung.
Chắc hẳn nhiều người trong chúng ta từng trải qua việc mang ấn tượng tốt hoặc xấu dẫn tới có lời nói, thái độ tương ứng với người khác ngay cả khi chưa hiểu về họ, những gì nhận được chỉ là lời truyền miệng. Ở không gian lớn hơn, chắc hẳn chúng ta từng có thành kiến với cả một địa phương, quốc gia vì nghe vài lời kỳ thị. Đã bao giờ chúng ta lắng lại, không vội kết tội, tung hô, để thời gian trả lời?
Trong lĩnh vực kinh tế, biết bao người chịu thiệt hại, thậm chí tán gia bại sản chỉ vì vội vã nghe theo đám đông hoặc chịu ảnh hưởng bởi hành động của đám đông, sợ mình bị bỏ rơi, không bình tĩnh tìm hiểu thông tin từ nhiều phía và phân tích kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định.
Đã bao lần cả nhóm người, địa phương đổ xô trồng một loại cây, nuôi một loại con, săn tìm một mặt hàng theo những yêu cầu xa lạ, không hề dựa trên cơ sở kinh tế và ràng buộc pháp lý. Đã bao lần người đặt hàng buông tay giữa dòng, bặt vô âm tín để những nhà cung cấp hoảng loạn. May mắn hơn, sản phẩm vẫn được thu mua nhưng chỉ diễn ra trong một giai đoạn ngắn, sau đó bỏ mặc tình cảnh bán tống bán tháo, bán không ai mua, quy hoạch kinh tế bị phá vỡ.
Sự hùa theo, a dua nguy hại trên nhiều phương diện và nó chỉ bị hạn chế, triệt tiêu bằng thái độ sống điềm tĩnh, tâm thế tích cực, tôn trọng ý kiến nhiều chiều, công bằng trong nhìn nhận cuộc sống.
PHẠM CƯỜNG