Những bộ phim ăn khách của điện ảnh Việt: Tên phim làm nên tất cả?

Nếu không kể tới những phim ăn khách thủa xa xưa như: Ván bài lật ngửa, Biệt động Sài Gòn, Săn bắt cướp, Lệnh truy nã, của thế kỷ XX hay Gái nhảy (năm 2003), Để mai tính (năm 2010), Cô dâu đại chiến (năm 2011), Hotboy nổi loạn (năm 2011)… thì kể từ khi phim remake Em là bà nội của anh (năm 2016) đạt doanh thu 105 tỷ đồng đến Siêu sao siêu ngố (năm 2018) đạt doanh thu 106 tỷ đồng, Cua lại vợ bầu (2019) doanh thu 191,8 tỷ đồng… gần như hầu hết các phim đạt doanh thu cao hàng trăm tỷ đồng đều là những phim có những cái tên rất gợi.

“Em chưa 18” nằm trong Top 5 doanh thu phim Việt, là chủ nhân của Bông sen vàng lần thứ 20.

Một trong những phim ăn khách nhất của điện ảnh Việt tính đến thời điểm 2019 và hiện vẫn đang là chủ nhân của Giải Bông sen vàng cho phim hay nhất tại Liên hoan phim lần thứ 20 (năm 2017) cũng là phim có cái tên hot nhất “Em chưa 18” (doanh thu 171 tỷ đồng). Bộ phim kể về chuyện một cô gái trẻ tên Linh Đan còn đang là học sinh phổ thông, vì muốn trêu chọc cậu bạn trai cũ đã phản bội mình nên đã dùng nhiều mưu mẹo để lừa, bắt một tay chơi, sát gái giàu có đẹp trai tên Hoàng làm người yêu. Bị Linh Đan xoay như chong chóng, Hoàng gặp rất nhiều phiền toái bị hiểu nhầm, đe dọa, mất việc… Thế nhưng sau rất nhiều những rắc rối đó, Hoàng bỗng dần thay đổi và nhận ra mình đã yêu cô gái ngây thơ, tinh quái đã từng lừa mình. Nội dung phim không có gì quá đặc sắc. Một câu chuyện tình yêu tay ba nhẹ nhàng, đơn giản, mô típ khá quen thuộc. Tuy nhiên phim đã thành công lớn, trở thành phim điện ảnh đạt doanh thu cao nhất tính đến thời điểm đầu năm 2019 trước khi phim “Cua lại vợ bầu” công bố đạt mức doanh thu 191,8 tỷ đồng.

Giải mã những yếu tố làm nên thành công của các phim Việt doanh thu khủng thời gian gần đây, nhiều người nhận định: Do phim được đầu tư bài bản từ kịch bản, nhân sự, kỹ năng và chiến lược quảng bá phát hành. Nhà sản xuất đã nắm bắt tốt thị hiếu khán giả, những người mua vé vào rạp xem phim để tìm kiếm những phút giây thoải mái nhẹ nhàng sau những giờ làm việc căng thẳng vì mưu sinh. Ngoài ra, cách làm phim với tiết tấu nhanh, mạnh, bất ngờ kiểu Hollywood, lời thoại chất, diễn xuất tốt của dàn diễn viên thực lực cũng là điểm cộng đáng kể cho các phim này. Tuy nhiên hiện nay hầu hết phim truyện do các hãng tư nhân sản xuất, đồng nghĩa với việc họ phải tính kỹ để phim đạt lợi nhuận cao, rất nhiều phim cũng làm tốt các khâu trên nhưng vẫn không thành công.

Nếu so sánh “Em chưa 18” với những phim truyện khác không đoạt giải hoặc đoạt giải thấp hơn tại liên hoan phim lần thứ 20 như Cha cõng con, Đảo của dân ngụ cư, Sài Gòn anh yêu em, Dạ cổ hoài lang, Có ngôi nhà nằm nghe mưa nắng… có thể thấy “Em chưa 18” chỉ thành công hơn về mặt thương mại. Nhìn xa hơn một chút thì mặc dù cùng là hiện tượng phòng vé, đồng thời lại cùng đoạt Giải Bông sen vàng phim truyện hay nhất tại Liên hoan phim Việt Nam nhưng xét về yếu tố nghệ thuật thì “Em chưa 18” không thể so sánh được với phim đoạt Giải Bông sen vàng lần thứ 19 “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” cả từ đề tài cho đến cách kể chuyện. Ngoài ra phim “Em chưa 18” còn bị chê là có những tình tiết vô lý xa lạ với đời sống văn hóa của Việt Nam. Câu hỏi được đặt ra là tại sao phim không được đánh giá cao về nghệ thuật cũng không có các yếu tố câu khách như diễn viên ngôi sao, những cảnh quay tốn kém, thậm chí cả những tình tiết bạo lực hay gây cười nhảm nhí đang xuất hiện khá dày đặc trong phim truyện Việt mà vẫn ăn khách? Câu trả lời được cho rằng nằm ở tấm panô quảng cáo in hàng chữ “Trời tính không bằng gái tính” và ở chính cái tên “Em chưa 18” đánh vào tính tò mò của phần đông khán giả. Thoạt nghe sẽ thấy rất vô lý nhưng nhìn lại rất nhiều phim ăn khách của Việt Nam vài năm gần đây như Gái già lắm chiêu, Em là bà nội của anh, Chí Phèo ngoại truyện, 12 chòm sao vẽ đường cho hươu chạy, Để mai tính 2 và gần đây nhất là Cua lại vợ bầu… không phải hầu hết đều có một điểm chung đó là có cái tên rất gợi đó sao!?

Nên chăng trao giải thưởng lớn cho những phim chỉ thành công về doanh thu?

Không thể phủ nhận chuyện những phim ăn khách kể trên đã có công rất lớn trong việc đánh bại những phim ngoại đình đám để leo lên vị trí cao nhất nhì trong bảng xếp hạng những phim chiếu rạp ăn khách ở thời điểm công chiếu, góp phần trả lại rạp Việt cho người Việt. Trong bối cảnh điện ảnh Việt luôn nằm trong vùng trũng nhất của điện ảnh thế giới, lúc nào cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt của điện ảnh nước ngoài thì điều này là vô cùng đáng khen ngợi.

Tuy nhiên việc trao giải cao nhất cho những phim thuần giải trí có cái tên hút khách lại khiến nhiều người lo lắng. Trong khi nghịch lý là có rất nhiều phim càng hài càng nhảm lại càng đông người xem. Không thể trao giải phim xuất sắc cho những phim nghệ thuật không có khán giả nhưng cũng không nên lấy doanh thu làm thước đo giá trị nghệ thuật của phim. Ai cũng biết các tác phẩm điện ảnh nói riêng cũng như các tác phẩm văn hóa nghệ thuật nói chung không phải chỉ có duy nhất một chức năng giải trí. Và một tác phẩm thành công về mặt thương mại chưa đủ để cấu thành một tác phẩm đặc sắc. Mặc dù hồi tháng 8/2018 Viện Hàn lâm khoa học và Nghệ thuật điện ảnh Mỹ (AMPAS) có tuyên bố Osca sẽ có thêm một hạng mục “Phim đại chúng xuất sắc” nhằm vinh danh các phim bom tấn được công chúng đón nhận nhiệt tình, thực tế phần lớn những phim thuần túy giải trí của điện ảnh Mỹ dù được hàng loạt đề cử và đạt doanh thu hàng tỉ đô vẫn không thể đoạt giải Oscar. Mong sao Bông sen vàng lần thứ 21 tổ chức tại Bà Rịa-Vũng Tàu sẽ được trao cho những tác phẩm thành công về cả hai mặt nghệ thuật và thương mại và trở thành động cơ khiến những nhà làm phim nỗ lực hơn trong việc làm ra những tác phẩm hay, có giá trị trong tương lai.

BÙI ĐẾ YÊN