Con gái đầu đã hơn 10 tuổi nhưng chị Thu Huyền, nhà ở chung cư Phoenix A, phường Nguyễn An Ninh, TP.Vũng Tàu vẫn chưa có kế hoạch sinh thêm bé thứ hai. Nhớ lại thời gian mang bầu, chị Thu Huyền vẫn còn bị ám ảnh. Lý do là sức khỏe yếu, lúc mang bầu bị dọa sinh non. Chồng chị công tác xa nhà, tháng mới về nhà một lần, hai bên ông bà nội ngoại cũng không có ai hỗ trợ.
“Một mình tôi xoay sở, khổ nhất là hết thời gian nghỉ thai sản, tìm kiếm người trông bé để đi làm còn khó hơn “mò kim đáy biển”. Tôi lại phải xin nghỉ không lương để chăm con”, chị Thu Huyền kể.
Cũng như chị Thu Huyền, nhiều cặp vợ chồng không dám sinh thêm con thứ hai do nhiều yếu tố như áp lực công việc, khó khăn tài chính, ưu tiên phát triển sự nghiệp và thay đổi nhận thức xã hội. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho mức sinh của Việt Nam ngày càng giảm thấp, từ 2,11 con/phụ nữ (năm 2021) xuống 2,01 con/phụ nữ (năm 2022), ở mức 1,96 con/phụ nữ (năm 2023) và 1,91 con/phụ nữ (năm 2024), mức giảm thấp nhất trong lịch sử và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo.
Việt Nam hiện cũng thuộc nhóm có mức sinh thấp nhất Đông Nam Á. Nếu không có giải pháp kịp thời, dân số Việt Nam có thể tăng trưởng âm vào khoảng năm 2054-2059. Mức sinh thấp tác động sâu sắc đến cơ cấu dân số, làm suy giảm nhóm dân số trong độ tuổi lao động, đẩy nhanh quá trình già hóa và ảnh hưởng tiêu cực đến quy mô dân số.
Thế nhưng, chị Thu Huyền cũng như nhiều phụ nữ khác có thể yên tâm hơn để sẵn sàng cho kế hoạch sinh con thứ hai khi mới đây Bộ Y tế đề xuất cho phép lao động nữ được kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 tháng lên 7 tháng. Đề xuất này được nêu trong Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Dân số và dự thảo Luật Dân số, được xem là giải pháp khuyến khích của Nhà nước để người dân sinh đủ hai con.
Dự thảo cũng đề xuất trao quyền quyết định cho các cặp vợ chồng và cá nhân trong việc sinh con, thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng. Cùng đó, tạo điều kiện cho phụ nữ sinh đủ hai con ở các KCN, khu chế xuất và các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp được hỗ trợ thuê, mua nhà ở xã hội.
Những chính sách mới trên đang nhận được sự quan tâm của người lao động, đặc biệt là lao động nữ. Trong đó, việc kéo dài thời gian nghỉ thai sản lên 7 tháng được xem là chính sách không chỉ giúp người mẹ có thêm thời gian phục hồi sức khỏe mà còn tạo điện kiện chăm sóc cho trẻ sơ sinh cứng cáp hơn, nâng cao chất lượng dân số, nhất là đối với phụ nữ trong thời kỳ thai sản có nhiều thay đổi về tâm lý, sức khỏe, thậm chí bị trầm cảm.
Tuy nhiên, cùng với chính sách kéo dài thời gian nghỉ, lao động nữ cũng mong muốn được hỗ trợ về tài chính, hay mô hình làm việc linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế cũng như các chế độ phúc lợi xã hội khác. Đồng thời, cần có chính sách tổng thể, bền vững nhằm ứng phó với nguy cơ mức sinh tiếp tục giảm và tốc độ già hóa dân số đang ngày càng nhanh.
NGÔ GIA