Từ tháng 9 năm nay, học sinh trên cả nước đến trường sẽ không còn phải đóng học phí. Đây là chủ trương lớn vừa được Bộ Chính trị quyết định nhằm giảm gánh nặng tài chính cho các gia đình và thúc đẩy sự công bằng trong giáo dục. Trước đó, nhiều tỉnh thành trong cả nước, trong đó có Bà Rịa-Vũng Tàu đã thực hiện chủ trương này.
Cùng với đó, quy định không dạy thêm thu phí trong nhà trường của Bộ GD-ĐT đã góp phần tạo môi trường giáo dục công lập lành mạnh, không bị thương mại hóa bởi các hoạt động thu lợi từ phụ huynh học sinh.
Những quyết sách nói trên không chỉ giúp học sinh từ các gia đình nghèo tiếp cận giáo dục mà còn góp phần nâng cao niềm tin vào hệ thống trường công, vốn từng bị lu mờ bởi xu hướng “dịch vụ hóa” giáo dục và sự phát triển của các trường tư thục.
Dù vậy, trong nhà trường vẫn còn khá nhiều khoản thu ngoài học phí như tiền ăn bán trú, phí vệ sinh, học tiếng Anh tăng cường, học kỹ năng sống, quỹ trường, quỹ lớp... Trong đó, có những khoản thu thỏa thuận và khoản thu tự nguyện. Dù không bắt buộc trên danh nghĩa nhưng các khoản thu này thường trở thành áp lực ngầm đối với phụ huynh, đặc biệt là các khoản quỹ lớp, quỹ trường, do ban đại diện cha mẹ học sinh đứng ra thu hộ.
Một trong những lý do khiến các trường công lập thu nhiều khoản ngoài học phí là do ngân sách phân bổ chưa đủ để đáp ứng nhu cầu thực tế. Do đó, bên cạnh miễn học phí, cần tăng cường đầu tư cho giáo dục công lập để đảm bảo các trường có đủ nguồn lực hoạt động mà không cần dựa vào các khoản thu từ phụ huynh. Từ đó, loại bỏ các khoản thu không cần thiết, đảm bảo công bằng và bình đẳng trong tiếp cận giáo dục cho mọi học sinh.
Bên cạnh đó, cần có sự minh bạch và giám sát chặt chẽ trong việc thu chi tại các trường học, để tránh tình trạng lạm thu hoặc thu các khoản không hợp lý. Việc này không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính cho phụ huynh mà còn nâng cao niềm tin của xã hội vào hệ thống giáo dục công lập.
Xã hội hóa giáo dục cũng cần được định hướng lại để tránh tình trạng phụ huynh bị ép buộc đóng góp. Xã hội hóa giáo dục là cần thiết để hỗ trợ trường học phát triển, nhưng phải dựa trên tinh thần tự nguyện, không cào bằng, không biến nó thành một gánh nặng tài chính cho phụ huynh.
Một vấn đề quan trọng nữa là việc miễn học phí cần đi kèm nâng cao chất lượng giáo dục công lập. Nếu miễn học phí nhưng chất lượng giáo dục không đảm bảo, phụ huynh vẫn có thể phải tốn thêm tiền để cho con học thêm bên ngoài, dẫn đến chi phí thực tế không thay đổi. Do đó, cần có những chính sách dài hạn để cải thiện môi trường giáo dục, nâng cao chất lượng giảng dạy để đảm bảo học sinh được hưởng lợi thực sự từ chính sách này. Chẳng hạn, giảm tải chương trình học, tăng cường các hoạt động ngoại khóa, giáo dục kỹ năng cho học sinh, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để nâng cao chất lượng dạy học...
MINH THIÊN