Đúng như dự báo của giới chuyên môn, trong đợt kiểm tra vào tháng 10 vừa qua, dù đánh giá tình hình chống khai thác IUU có nhiều chuyển biến tích cực hơn so với lần thanh tra thực tế năm 2019, Ủy ban châu Âu (EC) vẫn chưa gỡ bỏ “thẻ vàng” cho thủy sản xuất khẩu của Việt Nam. Việc tiếp tục bị cảnh báo “thẻ vàng” IUU khiến cơ hội xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vào EU ngày càng xa. Đó là lý do để chiều 1/12, Thủ tướng Phạm Minh Chính đích thân chủ trì hội nghị trực tuyến với 28 tỉnh, thành phố ven biển bàn về vấn đề chống khai thác IUU.
Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, chính quyền 28 tỉnh, thành phố ven biển khẩn trương xây dựng chương trình, kế hoạch hành động trong 180 ngày tới để thực hiện các khuyến nghị của EC trong việc gỡ “thẻ vàng” IUU. “Mỗi bộ, ngành, địa phương phải có giải pháp thấu đáo, thực hiện hiệu quả việc gỡ “thẻ vàng” IUU, với quan điểm nghĩ thật, nói thật, làm thật, hiệu quả thật, nhân dân hưởng thụ thành quả thật, đã nói là làm, đã cam kết phải thực hiện, đã thực hiện phải có hiệu quả; ai làm tốt phải được khen thưởng, ai chưa làm tốt thì phải kiểm điểm, ai cố tình vi phạm phải xử lý”, người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh.
“180 ngày hành động chống khai thác IUU” cần được hiểu là một mệnh lệnh của Thủ tướng, nhằm đẩy mạnh việc thực thi các khuyến nghị của EC về chống khai thác IUU. Nó cũng thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Thủ tướng và Chính phủ trong việc khắc phục các tồn tại, hạn chế trong công tác gỡ “thẻ vàng” IUU.
Sự chỉ đạo quyết liệt của người đứng đầu Chính phủ là có lý do: Năm 2021, Thủ tướng đã chủ trì cuộc họp trực tuyến với các tỉnh, thành phố về vấn đề này, nhưng cho đến nay, tình trạng vi phạm IUU vẫn chưa được giải quyết triệt để. Nghiêm trọng và phổ biến nhất vẫn là tình trạng tàu cá mất kết nối VMS, vượt ranh giới trên biển vẫn diễn ra thường xuyên. Điều đó có nghĩa tình trạng tàu cá, ngư dân khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài vẫn chưa được kiểm soát hiệu quả; Công tác chế tài, xử phạt các hành vi khai thác IUU tại nhiều địa phương còn hạn chế so với tính chất và mức độ vi phạm.
Những bất cập đó không chỉ do ý thức của ngư dân, mà còn có sự thiếu tinh thần trách nhiệm của một bộ phận CBCC chưa hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, sự thiếu quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu các ngành, các cấp, địa phương.
6 tháng để gỡ “thẻ vàng” IUU, thời gian tưởng là dài, nhưng kỳ thực rất ngắn trong khi khối lượng công việc rất lớn, đòi hỏi lực lượng chức năng, chính quyền địa phương triển khai nghiêm túc, chặt chẽ và đồng bộ các nội dung. Từ việc rà soát, sửa đổi, bổ sung khung pháp lý; Theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá, quản lý đội tàu; Chứng nhận sản lượng và truy xuất nguồn gốc hải sản đánh bắt đến đẩy mạnh công tác thanh - kiểm tra, nâng mức xử phạt đủ để răn đe đối với các trường hợp vi phạm…
Trong 180 ngày hành động gỡ “thẻ vàng” IUU, ngoài những giải pháp đã triển khai và phát huy hiệu quả, các lực lượng chức năng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ thành lập các chốt kiểm soát tàu cá IUU liên ngành trên các cửa biển trọng điểm của tỉnh như: Bình Châu, Lộc An, Vũng Tàu. Việc thiết lập đường dây nóng giữa các lực lượng tuần tra trên biển của hải quân, cảnh sát biển, biên phòng với cơ quan chức năng của địa phương cũng sẽ được triển khai nhằm theo dõi, chia sẻ dữ liệu giám sát hành trình tàu cá, để phát hiện, ngăn chặn từ sớm, từ xa tàu cá có nguy cơ vi phạm IUU.
180 ngày tới là khoảng thời gian quan trọng quyết định chúng ta có gỡ được “thẻ vàng” IUU hay không. Sẽ là một thách thức không nhỏ nếu không có sự quyết tâm, đồng lòng của các bộ, ngành, chính quyền địa phương trong việc quản lý tàu cá, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định.
Mệnh lệnh của người đứng đầu Chính phủ đã phát đi. Đây là lúc mỗi địa phương, ban, ngành, doanh nghiệp và ngư dân nhận thức trách nhiệm của mình, đồng lòng “chạy nước rút” giải quyết những tồn tại trong khuyến nghị của EC. Chỉ có cộng đồng trách nhiệm, quyết liệt thực hiện những giải pháp cấp bách và căn cơ, “thẻ vàng” IUU mới hy vọng được gỡ bỏ, tạo ra được chuỗi sản xuất bền vững, mở cơ hội cho thủy sản xuất khẩu Việt Nam vào các thị trường khó tính.
TRƯƠNG TÙNG