Lại thêm một vụ khai thác cát trái phép, tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái, ảnh hưởng đến cuộc sống người dân. Vụ việc xảy ra tại xã Láng Dài (huyện Đất Đỏ) ngày 16/7. Lợi dụng việc được một người dân địa phương thuê làm đường, Nguyễn Quang Thương (44 tuổi, ngụ huyện Đất Đỏ) đã dùng xe cuốc múc cát trên đất của ông này, rồi cho xe ben chở về bãi chứa của mình ở xã Phước Long Thọ, cách đó gần 4km. Khối lượng ước tính tại bãi chứa có cả ngàn khối cát. Sau khi múc cát chở đi, Nguyễn Quang Thương cho xe tải chở đất, đá tạp đổ xuống hố khai thác rồi phủ lớp cát mỏng lên bề mặt để che giấu hiện trường.
Nói “lại thêm” bởi từ nhiều năm nay, tình trạng khai thác cát trái phép ở BR-VT xảy ra khá thường xuyên. Các điểm nóng khai thác cát, đá trái phép là khu vực sông Mỏ Nhát (TX. Phú Mỹ), đoạn từ Mũi Nghinh Phong đến phường12 (TP.Vũng Tàu), khu vực Cửa Lấp - Phước Tỉnh, bờ biển Lộc An (huyện Đất Đỏ), bờ biển Hồ Cốc - Hồ Tràm, mũi Ba Kiềm, Bến Lội - Bình Châu (huyện Xuyên Mộc). Nhức nhối nhất là “đại công trường” khai thác cát lậu rộng hơn 10ha tồn tại nhiều năm ở ấp 5, xã Tóc Tiên (TX. Phú Mỹ). Theo ghi nhận, số lượng cát bị khai thác trái phép lên đến hàng ngàn tấn mỗi năm. Thời gian gần đây, chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng đẩy mạnh việc truy quét, số vụ khai thác cát trái phép có giảm đi nhưng nạn “cát tặc” vẫn chưa bị đẩy lùi.
Bên cạnh nguyên nhân do biến đổi khí hậu, Sở KH-CN đã chỉ ra việc khai thác cát quá mức đã làm cho nhiều lòng sông, bờ biển BR-VT bị xói lở nghiêm trọng. Đoạn từ mũi Nghinh Phong đến phường 12 (TP. Vũng Tàu) có những đồi cát cao, dài là những bức tường chắn sóng hiệu quả, nhưng theo thời gian đã bị khai thác cát hết khiến nơi đây bị sạt lở. Việc khai thác cát quá mức cũng làm đoạn Cửa Lấp - Phước Tỉnh (huyện Long Điền) mất cân bằng và dịch chuyển bùn cát ven bờ tạo ra những hố sâu. Khi thủy triều xuống, dòng chảy mang cát từ trong bờ ra để bù lấp vào các hố này khiến bờ bị xói lở nhanh. Nếu như 6-7 năm trước, khu vực Trại Nhái (TP. Vũng Tàu) mỗi năm biển lấn vào đất liền khoảng 10-20m, thì giờ đây biển lấn sâu vào từ 50-60m. Nhiều hộ dân sống ở đây đang lo lắng khi vị trí sạt lở đã vào sát nhà. Những năm qua, khu vực này đã có 30ha đất bị nước biển cuốn trôi.
Không đơn thuần là vật liệu xây dựng, cát còn có vai trò quan trọng trong kiến tạo đồng bằng, ổn định lòng và bờ sông, bờ biển. Việc khai thác cát quá mức và bừa bãi, không chỉ gây thất thoát tài nguyên, mà còn gây sạt lở bờ sông và bờ biển, tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp, môi trường.
Việc quản lý chặt chẽ tài nguyên cát trên địa bàn tỉnh là không thể chậm trễ. Giải pháp cấp bách là tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động khai thác cát; Giám sát chặt chẽ các phương tiện vận chuyển, kiểm tra nguồn gốc, khối lượng cát vận chuyển và tiêu thụ trên địa bàn. Rà soát quy hoạch khai thác cát, siết chặt “đầu vào” các công trình san lấp, xây dựng. Cần thiết có sự liên kết vùng để vừa siết chặt công tác quản lý, vừa tổ chức quy hoạch khu vực đủ điều kiện khai thác cát một cách bài bản.
Siết quản lý khai thác cát cần đi liền với làm rõ trách nhiệm của các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương để xảy ra tình trạng khai thác cát trái phép trên địa bàn mà không xử lý hoặc xử lý không dứt điểm, để kéo dài hoặc có biểu hiện dung túng cho hoạt động này. Bổ sung chế tài, tăng mức xử phạt đối với những đối tượng khai thác, vận chuyển, tiêu thụ cát trái phép; Khởi tố, truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những “cát tặc” tái phạm nhằm tăng tính răn đe.
Tăng cường kiểm tra, phát hiện các đối tượng khai thác cát trái phép để có biện pháp xử lý kịp thời, phù hợp là hết sức cần thiết. Ngoài những “cát tặc” hoạt động riêng lẻ không có giấy phép của cơ quan chức năng như Nguyễn Quang Thương vừa bị phát hiện tại xã Láng Dài, còn có các cơ sở, đơn vị lợi dụng giấy phép nạo vét được cấp để khai thác cát khai thác vượt độ sâu, vượt trữ lượng cho phép. Có DN mới chỉ được chấp thuận chủ trương cho phép khảo sát, nghiên cứu lập dự án nạo vét, cải tạo nhưng thực tế đã triển khai việc bơm hút cát.
Dư luận trông chờ việc chấn chỉnh nạn khai thác cát trái phép sẽ được các ngành chức năng, chính quyền địa phương triển khai có hiệu quả, trong thời gian sớm nhất!
NGUYỄN HƯNG NHƠN