Limonene - Mùi thơm giết người

Từ lâu, nhiều người vẫn thường có thói quen đốt nến thơm trong những dịp lễ như sinh nhật, thôi nôi, đầy tháng, kỷ niệm ngày cưới và lắm khi chỉ là một buổi họp mặt của bạn bè nhưng ít ai biết rằng mùi thơm do nến khi cháy tỏa ra, có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Dựa theo khuyến cáo của WHO, nhiều nhãn hàng sản xuất nến thơm đã in dòng chữ cảnh báo ung thư trên sản phẩm.

“Nến thơm có thể giết chết bạn…”, đó là tuyên bố của giáo sư Alastair Lewis thuộc Trung tâm quốc gia khoa học khí quyển, Đại học York, Anh quốc khi ông cùng các cộng sự tiến hành một thí nghiệm kéo dài suốt 6 tháng trong 120 ngôi nhà - kiểu nhà đô thị.

Ông nói: “Hàng chục năm nay, người ta vẫn có thói quen đốt nến thơm trong những bữa tiệc hoặc các dịp kỷ niệm nào đó nhưng ít ai biết rằng hóa chất có trong nến khi đốt cháy sẽ gây ung thư”.

Để tạo mùi thơm cho nến khi cháy, các nhà sản xuất sử dụng một chất hóa học gọi là limonene. Tùy theo hàm lượng có trong nến và các phụ gia, limonene sẽ cho ra mùi hoa hồng tươi, mùi lá thông, mùi chanh, mùi cam, mùi táo… Tuy nhiên khi bị đốt nóng đến nhiệt độ bay hơi, limonene sẽ phản ứng với ozone trong không khí để cho ra formaldehyde và đây là chất đứng đầu các nguyên nhân gây ra ung thư niêm mạc mũi, ung thư vòm họng.

Tiến hành thí nghiệm, giáo sư Alastair Lewis chọn 60 căn phòng ngẫu nhiên trong 120 ngôi nhà ở TP.York, mỗi phòng ngoài cửa ra vào đều có cửa sổ. Đầu tiên, ông cùng các cộng sự phân tích mẫu không khí trong phòng. Kết quả là bên cạnh oxy, hydro, ozone, nitơ…, còn có chất benzen, dioxyt carbon, lưu huỳnh do khí thải từ các loại xe ngoài đường bay vào nhưng không có formaldehyde hoặc nếu có thì hàm lượng không đáng kể.

Tiếp theo, liên tục 60 ngày, giáo sư Alastair Lewis cho đặt 6 lồng, mỗi lồng có 6 con chuột bạch rồi đốt nến thơm trong các phòng, mỗi phòng 4 cây theo điều kiện mùa hè - nghĩa là các cửa sổ đều mở. Thời gian cháy của mỗi cây nến từ lúc bắt đầu đốt đến lúc tàn là 3 giờ 30 phút. Tiến hành đo đạc, ông cùng các cộng sự nhận thấy chất formaldehyde ở trong phòng tăng lên gấp 40 lần so với mức cho phép là dưới 0,1 miligam.

Với mùa đông, chủ nhà thường đóng kín cửa sổ để ngăn khí lạnh và cũng để giữ hơi ấm từ lò sưởi thì sau 3 giờ 30 phút đốt nến thơm, lượng formaldehyde trong phòng tăng lên gấp 100 lần so với mức cho phép. Giáo sư Alastair Lewis nói: “Sau 60 ngày, lúc mổ những con chuột trong các căn phòng đốt nến thơm đóng kín cửa, tế bào vòm họng chúng đều có dấu hiệu biến dị, biểu hiện của bệnh ung thư. Đây là một cái bẫy rất êm ái, nhẹ nhàng vì đối với con người, phải vài ba năm - thậm chí hàng chục năm, các triệu chứng ung thư niêm mạc mũi, ung thư vòm họng mới xuất hiện. Nhưng khi đó liệu có ai nghĩ rằng nguyên nhân gây bệnh lại xuất phát từ việc thường xuyên hít mùi nến thơm hay không?”.

Là một hợp chất hữu cơ không màu, có mùi hắc, cay nồng, công thức hóa học là CH2O, formaldehyde chủ yếu được sử dụng trong ngành sản xuất nhựa, sơn, dệt may, xe hơi, thiết bị điện, thuốc sát trùng, dung dịch bảo quản xác chết, đồ chơi trẻ em bằng nhựa... Đây là loại chất có độc tính cao, chỉ cần uống 30ml dung dịch chứa 3,7% formaldehyde là đủ để tử vong. Ở thể khí, nếu nồng độ formaldehyde lớn hơn 0,5 miligam trong không khí sẽ gây kích ứng mắt và niêm mạc, dẫn đến chảy nước mắt. Cũng với nồng độ này, nếu hít phải sẽ gây đau đầu, nóng rát ở cổ họng, khó thở và làm nặng thêm triệu chứng hen suyễn.

Cũng với nghiên cứu tương tự như của giáo sư Alastair Lewis, một nhóm bác sĩ ở Đại học Y khoa John Hopkins, Mỹ, lần đầu tiên công bố một công trình về vấn đề này. Theo họ thì không chỉ nến thơm mà hầu hết những loại nước thơm xịt phòng, nhang thơm, lọ thơm - loại đặt trong xe hơi đều có thành phần limonene. Khi bay ra, limonene tác động với ozone có sẵn trong không khí sẽ sản sinh formaldehyde. Không gian càng kín thì nồng độ formaldehyde càng cao. Tiến sĩ Cadwell, trưởng nhóm nghiên cứu nói: “Với những lọ thơm đặt trong xe hơi, nó hoạt động theo nguyên tắc khi xe nổ máy, những rung động của xe sẽ khiến các phân tử limonene bốc hơi và thoát ra ngoài, tạo thành mùi thơm trong xe đồng thời cũng tạo ra formaldehyde”.

Theo quy định của WHO, lượng formaldehyde sinh ra từ lọ thơm không được vượt quá 0,1miligam vì ở nồng độ này, cơ thể sẽ chuyển hóa chúng thành axit formic khiến chúng không còn có khả năng gây nguy hiểm. Tuy nhiên, với những lọ thơm sản xuất không đúng quy chuẩn hoặc hàng nhái, hàng giả, nồng độ formaldehyde trong xe hơi đóng kín cửa lắm khi lên đến 0,60 miligam. Bên cạnh đó, WHO cũng cấm sử dụng formaldehyde làm chất chất bảo quản trong ngành sản xuất mỹ phẩm, thực phẩm, vải vóc, đồ chơi trẻ em bằng nhựa.

Để ngăn chặn sự sản sinh formaldehyde quá liều lượng cho phép, giáo sư Alastair Lewis nói: “Nếu cần phải đốt nến thơm thì chỉ nên đốt ở những nơi thoáng đãng, có gió nhưng không tập trung nhiều cây cùng một chỗ. Nếu đốt trong phòng, cần mở hết tất cả các cửa sổ, cửa ra vào. Tuyệt đối không đốt nến thơm, nhang thơm hay xịt nước thơm trong phòng đóng kín cửa, nhất là lại mở máy lạnh bởi lẽ hơi lạnh sẽ khiến formaldehyde vừa khó tan, lại vừa đậm đặc.

“Bạn không thể chết vì formaldehyde ngay tức thời đâu…” - Giáo sư Alastair Lewis nói: “Cùng lắm là bạn cảm thấy hơi cay mắt, hơi nhức đầu nếu ngồi lâu ở chỗ có nến thơm, nhang thơm hay nước thơm. Tất cả những hiện tượng này sẽ hết trong vài phút khi bạn bước ra ngoài và đó chính là điều khiến bạn xem thường. Tuy nhiên, các phân tử formaldehyde lúc ấy có thể đã gắn vào tế bào mũi, tế bào vòm họng rồi một lúc nào đó, nó bắt đầu gây biệt hóa. Và bởi vì thời gian từ lúc biệt hóa đến lúc phát bệnh rất dài - từ 3 đến 10 năm nên bạn khó biết được cái gì đã giết bạn”.

WHO khuyến cáo “Với những người có thói quen thích đốt nến thơm, nên thay thế bằng cách tạo ra mùi thơm không nguy hiểm như đun sôi vỏ chanh, cam, quýt với nước khoảng 5 phút rồi đổ nước này ra dĩa. Sau đó đốt một cây nến bình thường cắm vào dĩa. Hơi nóng từ nến sẽ khiến các phân tử thơm trong nước bốc hơi, tạo ra mùi thơm an toàn”…

VŨ CAO (Theo Natural)