Ngày 12/9, Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Rafael Grossi đã đến Tehran để hội đàm với các quan chức Iran. Dự kiến ông sẽ gặp lãnh đạo mới của Tổ chức Năng lượng nguyên tử Iran (AEOI), ông Mohammad Eslami, và sau đó trở về Vienna (Áo) để có cuộc họp báo tại đây.
Chuyến thăm của người đứng đầu IAEA diễn ra trong bối cảnh xuất hiện những đề xuất về một thỏa thuận giữa Iran và IAEA về việc tiếp cận giám sát các cơ sở hạt nhân. Trước đó, ngày 7/9, cơ quan này đã công bố báo cáo nêu rõ nhiệm vụ thanh sát hạt nhân của họ tại Iran đã bị “suy yếu nghiêm trọng” sau khi Tehran đình chỉ một số hoạt động thanh sát của IAEA đối với các hoạt động hạt nhân ở nước này.
Theo báo cáo, từ ngày 23/2, các hoạt động xác thực và thanh sát của cơ quan này đã bị suy yếu nghiêm trọng sau khi Iran quyết định đình chỉ việc thực thi các cam kết liên quan tới vấn đề hạt nhân trong khuôn khổ Kế hoạch Hành động toàn diện chung (JCPOA) mà quốc gia Hồi giáo ký kết với các cường quốc năm 2015. Bên cạnh đó, IAEA cũng cho biết, Iran đã tăng cường kho urani được làm giàu vượt mức cho phép theo JCPOA. Trong thỏa thuận hạt nhân lịch sử, Iran không được phép làm giàu urani vượt mức 3,67%, thấp hơn nhiều so với ngưỡng 90% cần thiết để sử dụng cho vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, theo các chuyên gia IAEA, Iran giờ đây đã có 84,3kg urani được làm giàu lên mức 20% (tăng từ mức 62,8 kg theo thông báo của IAEA hồi tháng 5), cũng như 10kg urani được làm giàu lên mức 60% (tăng từ mức 2,4kg).
IAEA cho biết, Iran không giải đáp các nghi vấn của IAEA, trong đó có những dấu vết urani được phát hiện tại 3 địa điểm mà Tehran chưa công bố. Theo IAEA, điều này có thể khiến việc nối lại các cuộc đàm phán về thỏa thuận hạt nhân năm 2015 trở nên khó khăn hơn.
Trước những thông tin này, Iran khẳng định minh bạch trong vấn đề hạt nhân. Trong cuộc điện sau đó 1 ngày với Chủ tịch Hội đồng châu Âu (EC) Charles Michel, Tổng thống Ebrahim Raisi nhấn mạnh: “Sự hợp tác nghiêm túc của CH Hồi giáo Iran với IAEA là một ví dụ rõ ràng về quan điểm minh bạch của Iran đối với các hoạt động hạt nhân của mình”. Tuy nhiên, ông cũng nêu rõ rằng: “Tất nhiên, trong trường hợp IAEA có cách tiếp cận không mang tính xây dựng, thì việc cơ quan này mong đợi một phản ứng mang tính xây dựng từ Iran là điều không hợp lý. Hơn nữa, những hành động không mang tính xây dựng dĩ nhiên đã làm đảo lộn tiến trình của cuộc đàm phán”.
PHƯƠNG HỒ