Hàng năm, vào các dịp cúng lễ có rất nhiều gia đình ở nước ta thường mua sắm, dâng cúng, rồi đốt đồ vàng mã với số lượng lớn. Nhiều hộ đốt các loại đồ vàng mã trị giá vài ba trăm ngàn đồng là bình thường, trong khi số gia đình đốt đồ mã trị giá lên tới hàng triệu đồng, thậm chí nhiều triệu đồng cũng không phải là hiếm…
Bởi với nhiều người, khi cuộc sống trở nên khá giả, nhớ đến những ngày gian khó của mẹ cha mà động lòng trắc ẩn, muốn báo đáp công ơn sinh thành dưỡng dục mà không còn cơ hội, nên đã bày ra các nghi thức cúng giỗ linh đình, sắm sửa đủ loại đồ mã hệt như các vật dụng của trần gian, nào nhà lầu, xe hơi, ti vi, tủ lạnh, điện thoại... Họ nghĩ rằng “trần sao âm vậy”, thậm chí sắm cả hình nhân thế mạng, lại làm cả “ôsin” gửi xuống giúp việc cho vong linh ông bà, cha mẹ và coi đó là hiếu thảo, đền ơn đáp nghĩa…
Theo tư tưởng của Phật giáo thì đó là quan niệm mê tín về cúng mã, phong tục này vốn không phải là truyền thống của dân tộc ta mà là du nhập từ nước ngoài rồi lâu dần được coi như “phong tục địa phương”. Động thái này tưởng chừng như vô hại, nhưng về phương diện tâm linh lại gây hậu quả rất sâu xa, nó đi vào tiềm thức những tập tục bất nhân, bất nghĩa, bất hiếu và dối lừa…
Việc mọi người dâng cúng và đốt quá nhiều vàng mã trong tháng cô hồn nói riêng, cũng như nhiều dịp lễ, Tết khác trong năm nói chung, không chỉ gây tốn kém về kinh tế tiền bạc cho cả các hộ gia đình lẫn xã hội, mà còn khiến môi trường trở nên ô nhiễm bởi hóa chất, phẩm màu, nước thải trong quá trình sản xuất đồ vàng mã, cũng như tro hóa vàng. Đó còn chưa nói tới việc không ít vụ cháy nổ gây thiệt hại nghiêm trọng, có liên quan tới nguyên nhân là người dân đốt vàng mã…
Vẫn biết là tập tục đốt vàng mã của người dân trong những dịp cúng lễ đã có từ lâu và để mọi người từ bỏ là rất khó. Thế nhưng, việc tuyên truyền qua các kênh thông tin, đến mọi địa bàn để mọi người, mọi nhà hiểu được tập tục này rất không có lợi, tốn kém, ô nhiễm môi trường… là rất cần thiết.
NGUYỄN VIỆT HÀ (Viện Văn hóa Dân gian)