Đãng trí - bệnh không chỉ ở người già

Đãng trí, hay quên, là hiện tượng não bộ không thể nhớ hoặc nhầm lẫn thông tin về các sự kiện, từ quá khứ xa xôi cho đến những việc mới xảy ra. Đây không chỉ là vấn đề của người già mà ngày càng phổ biến ở người trẻ.

Nguyên nhân

Đãng trí thường bắt nguồn từ sự thoái hóa thần kinh do tuổi già, nhưng cũng có thể do nhiều bệnh lý khác nhau như động kinh, Alzheimer, đột quỵ, viêm não, thiếu oxy lên não, hoặc thói quen xấu như nghiện rượu, ma túy. Tác dụng phụ của một số loại thuốc dùng dài hạn, căng thẳng kéo dài và lo âu cũng có thể gây ra tình trạng này.

Có những lúc người bị đãng trí không thể nhớ ra là mình phải làm gì.

Một yếu tố quan trọng góp phần gây đãng trí là sự thiếu hụt chất acetylcholine trong các tế bào thần kinh, khiến khả năng nhớ, tư duy, giao tiếp và phán đoán bị suy giảm.

Người già khi bị đãng trí ban đầu thường quên những việc nhỏ nhặt như nơi để đồ đạc, tên người quen, thời gian. Khi bệnh nặng hơn, họ có thể bị rối loạn hành vi và ngôn ngữ, như đi lang thang, lạc đường, không nhớ mình đã ăn gì, hay lặp lại câu chuyện nhiều lần. Ngoài ra, những người này còn dễ cáu gắt, mất ngủ hoặc ngược lại ngủ quá nhiều, thậm chí có thể gặp ảo giác.

Người trẻ bị đãng trí hiếm gặp hơn, nhưng cũng không phải là không có. Biểu hiện của họ có nét tương đồng với người già, nhưng thường nói nhiều, lặp đi lặp lại câu chuyện vì cho rằng người khác chưa hiểu mình. Người trẻ mắc bệnh này vẫn có khả năng diễn đạt mạch lạc, do đó khó nhận biết hơn trong lần đầu tiếp xúc.

Nguyên nhân chính gây đãng trí ở người trẻ là do căng thẳng công việc, áp lực từ gia đình và xã hội, rối loạn giấc ngủ, lo âu hoặc trầm cảm. Các thói quen xấu như nghiện rượu, thuốc lá, ma túy cũng làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh.

Phương pháp điều trị

Người mắc bệnh đãng trí thường không nhận thức được tình trạng của mình, do đó khó thuyết phục họ đi khám. Cần khéo léo tổ chức cuộc thăm khám như một chuyến đi chơi để bác sĩ có thể thăm khám một cách tự nhiên. Bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm cần thiết như chụp cắt lớp, thử máu để xác định nguyên nhân gây bệnh.

Nếu đãng trí do tuổi già, việc điều trị chủ yếu tập trung vào việc rèn luyện thể chất, tinh thần, và cải thiện dinh dưỡng. Trong trường hợp bệnh nhân mắc Alzheimer, ngoài việc dùng thuốc, có thể áp dụng các biện pháp hỗ trợ như:

Đi bộ: Thực hiện đều đặn với thời gian từ 15 đến 60 phút mỗi ngày, giúp cải thiện tuần hoàn máu, đặc biệt là cho não bộ.

Vận động ngón tay: Các hoạt động như chơi nhạc cụ, nặn tượng hoặc làm việc nhà sẽ kích thích tuần hoàn máu, giúp giảm nguy cơ suy giảm chức năng não.

Tập cổ: Xoay và gập cổ thường xuyên giúp linh hoạt khớp cổ và giảm nguy cơ thiếu máu não.

Ngoài ra, cần tạo thói quen lập danh sách những việc cần làm mỗi ngày để người bệnh duy trì phản xạ thần kinh.

Với người nghiện rượu, cần bổ sung vitamin B1 để ngăn ngừa hội chứng Wernicke-Korsakoff, một dạng tổn thương não gây mất trí nhớ kèm theo các triệu chứng như nhìn đôi, sa mí mắt, và mất điều hòa vận động.

Bs CK1 LÊ DUY