Dị cảm thần kinh (DCTK) là chữ dùng chung để chỉ cơ thể có các hiện tượng tê, nóng, rát hoặc châm chích, hoặc râm ran như có kiến bò nhưng không đau và nhanh chóng biến mất khi thay đổi tư thế. Tuy nhiên, nếu hiện tượng DCTK vẫn liên tục diễn ra dù không có những tư thế bất thường khi đứng, ngồi hay nằm thì có thể đó là dấu hiệu của DCTK mạn tính, cần được điều trị.
 |
| Một trong những dấu hiệu dễ nhận thấy của DCTK là cảm giác kiến bò trong lòng bàn tay. |
Nguyên nhân
DCTK mãn tính do một số bệnh lý như hội chứng ống cổ tay, thiếu máu, tổn thương thần kinh, hội chứng thoát ngực, ung thư não, xuất huyết não, thoát vị đĩa đệm gây chèn ép dây thần kinh, tổn thương thần kinh do bị bỏng, viêm dây thần kinh sinh ba, viêm thần kinh ngoại biên hoặc bệnh lý rễ thần kinh, hẹp cột sống, đột quỵ, cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua… Bên cạnh đó còn có những nguyên nhân do chuyển hóa và nội tiết, ảnh hưởng đến một số hormone như đái tháo đường, mất cân bằng điện giải, hạ đường huyết, suy tuyến cận giáp, suy giáp, thời kỳ mãn kinh, thiếu vitamin B1, B5, B6 và B12. Một số bệnh do virus cũng có thể gây DCTK vì nó liên quan đến thần kinh não bộ, chẳng hạn như Zona, Herpes, HIV… Ngoài ra còn có các bệnh tự miễn như Lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp, viêm tủy cắt ngang…, hoặc do tác dụng phụ của một số loại thuốc như thuốc hóa trị ung thư, thuốc điều trị HIV.
Ai cũng có thể bị DCTK tạm thời hoặc DCTK. Tuy nhiên, với những người thực hiện các động tác lập đi lập lại và kéo dài thường xuyên như đánh máy, gõ bàn phím máy tính, đánh đàn, may vá, chơi quần vợt hoặc làm những công việc đòi hỏi sự vận động liên tục của bàn tay, khuỷu tay, chân, bàn chân, người nghiện rượu, ăn uống kém, béo phì, ít vận động thân thể…, thì dù không mắc phải những bệnh đã nêu ở trên, nguy cơ DCTK vẫn cao hơn người khác.
Để chẩn đoán DCTK, các phương pháp thường được áp dụng là đo tốc độ dẫn truyền thần kinh nhằm đánh giá khả năng kết nối của các tế bào thần kinh vận động với các cơ bắp bằng cách gắn một số điện cực lên vùng cơ cần kiểm tra, hoặc đo điện cơ, siêu âm, chụp cộng hưởng từ (MRI).
Điều trị và phòng ngừa
Để phòng ngừa DCTK, nếu công việc của bạn là những việc chủ yếu phải sử dụng tay chân và lập đi lập lại thì cứ sau mỗi tiếng đồng hồ, bạn nên nghỉ ngơi khoảng từ 5 đến 10 phút bằng cách co duỗi chân tay hoặc đi bộ. Nếu công việc yêu cầu bạn phải đứng thì cũng sau 1 tiếng, bạn nên đi bộ hoặc co duỗi chân tay trong vài phút vì ngoài DCTK, đứng lâu và liên tục từ ngày này sang ngày khác sẽ dễ dẫn đến suy tĩnh mạch chi dưới. Bên cạnh đó, nếu nghiện thuốc lá thì bạn cần tập thói quen kéo dài thời gian hút giữa điếu thuốc này và điếu kia rồi tiến tới bỏ hẳn. Hạn chế tối đa uống rượu, bia, duy trì chế độ ăn lành mạnh, ăn uống đúng giờ. Tăng cường các thực phẩm chứa vitamin và khoáng chất có trong thịt, cá, các loại ngũ cốc, trái cây, rau xanh,… Hạn chế sử dụng các loại thức ăn nhiều dầu mỡ hoặc quá ngọt, quá mặn...
Bs TRẦN VĂN PHƯƠNG
(Phòng khám đa khoa Mai Phương, TP.HCM)