Đáp ứng miễn dịch COVID-19 diễn ra như thế nào?

Hiểu biết về đáp ứng miễn dịch với COVID-19 là cách để tiếp tục ứng phó thích hợp, chung sống an toàn trong đại dịch. Các biến chủng phụ Omicron né tránh miễn dịch như thế nào...

Hiệu quả bảo vệ của vaccine phòng COVID-19 đã được chứng minh thông qua các đáp ứng miễn dịch cá thể, miễn dịch cộng đồng, ngăn ngừa được bệnh nặng và biến chứng nặng khi mắc COVID-19.

Miễn dịch tự nhiên

Sau khi nhiễm virus, hệ thống miễn dịch sẽ được kích hoạt, gọi là quá trình đáp ứng miễn dịch tự nhiên. Kết quả của quá trình này là sự hình thành các thế bào miễn dịch, các kháng thể và protein miễn dịch và cơ thể duy trì một trí nhớ miễn dịch. Nếu có virus tái xâm nhập, các tế bào miễn dịch, các protein miễn dịch lưu hành trong cơ thể sẽ nhân dạng và tiêu diệt virus, bảo vệ cơ thể chống lại bệnh và làm giảm tình trạng bệnh nặng nếu có bị nhiễm bệnh.

Các thành tố của hệ thống bảo vệ miễn nhiễm bao gồm: Các kháng thể và các protein miễn dịch lưu hành trong máu có thể nhận dạng được yếu tố lạ như virus và vô hiệu chúng. Tế bào T hỗ trợ giúp cho việc nhận dạng tác nhân gây bệnh. Tế bào T diệt để tiêu diệt mầm bệnh. Tế bào B sản sinh kháng thể mới khi cơ thể cần.

Tế bào T là một dòng tế bào lympho được hình thành ở tuỷ xương và trưởng thành ở tuyến ức; tế bào B là một dòng tế bào lympho hình thành ở tuỷ xương, khi trưởng thành trở thành tương bào có chức năng sản xuất ra kháng thể.

Người bệnh hồi phục sau khi mắc COVID-19 được chứng minh có đủ cả 4 thành phần trên. Tuy nhiên cụ thể về chức năng của từng thành tố và thời gian kéo dài bao lâu của quá trình đáp ứng miễn dịch vẫn còn chưa rõ ràng. 

Các nhà chuyên môn cho rằng, vẫn chưa biết chính xác khả năng bảo vệ sau khi lây nhiễm tự nhiên virus SARS-CoV-2 sẽ kéo dài bao lâu và độ bền khả năng bảo bảo vệ chống lại các biến chủng virus khác nhau sẽ như thế nào.

Có một số người quan niệm rằng sau khi bị nhiễm trùng tự nhiên, bạn sẽ được bảo vệ vĩnh viễn khỏi COVID-19 giống như đối với bệnh sởi. Tuy nhiên, theo các nhà chuyên môn hai loại virus gây ra các bệnh nhiễm trùng này rất rất khác nhau. Khả năng bảo vệ đối với coronavirus sẽ mất dần một cách tự nhiên sau một khoảng thời gian. Vì COVID-19 do SARS-CoV-2, một loại coronavirrus gây ra, đây là nhóm virus đã được biết đến là căn nguyên gây bệnh cúm thông thường. 

Chính vì vậy những hiểu biết về coronavirus giúp cho chúng ta hiểu được khả năng đáp ứng miễn dịch đối với COVID-19.

Con người chúng ta có thể mắc cúm thông thường lặp đi lặp lại. Các nghiên cứu về cúm đã chỉ ra rằng khả năng bảo vệ trước bệnh cúm ở người bình thường sẽ mẩt dần hiệu lực sau khoảng một năm và hoàn toàn có thể bị lây nhiễm đợt mới.

Virus SARS-CoV-2 cùng có chung đặc điểm như trên, thêm vào đó các biến chủng mới của virus này đã và đang tiếp tục xuất hiện, vì thế thật khó để đo lường được miễn dịch tự nhiên khi mắc COVID-19 sẽ kéo dài bao lâu.

Miễn dịch sau tiêm vaccine

Hiện nay, các loại vaccine phòng COVID-19 đều đã được chứng minh có tính sinh miễn dịch chống lại virus SARS-CoV-2. Đặc biệt, trong các thử nghiệm lâm sàng đã công bố các vaccine có nguồn gốc là mRNA cho hiệu quả ngăn ngừa COVID-19 lên đến 94-95%.

Khi cơ thể được nhận đủ liều vaccine để đủ khả năng bảo vệ. Đồng nghĩa với việc trong cơ thể đã có đủ môt lượng tế bào lympho T để đảm trách nhận dạng tác nhân (virus SARS-CoV-2) khi tác nhân đó xâm nhập và có trí nhớ miễn dịch để tiếp tục nhận dạng nếu có lần xâm nhập sau; tế bào lym phô B được kích hoạt để sẵn sàng sinh ra kháng thể trung hoà kháng nguyên (virus SARS-CoV-2). Nói cách khác các tế bào miễn dịch sẽ hoạt động giống như quá trình nhiễm tự nhiên.

Tuy nhiên, cơ thể không có ngay lập tức khả năng phòng vệ sau khi tiêm vaccine mà thường phải mất vài tuần để các tế bào lympho T, tế bào lympho B đủ thời gian sản sinh và trưởng thành. Trong thời gian này, nếu không may có virus SARS-CoV-2 xâm nhập cơ thể thì vẫn có thể gây bệnh COVID-19.

Căn cứ các kết quả thử nghiệm lâm sàng và thực tế sử dụng vaccine phòng COVID-19 thời gian qua, các nhà chuyên môn đều có chung nhận định rằng, hầu hết các cá thể có đáp ứng miễn dịch tốt sau khi tiêm vaccine phòng COVID-19 mũi đầu tiên khoảng 2 tuần. Sau mũi thứ hai, thậm chí đáp ứng miễn dịch còn nhanh hơn và mạnh hơn so với mũi thứ nhất.

MINH NGUYỆT

(Theo CDC - Hoa Kỳ)