Nghe ca khúc "đi học" mùa tựu trường

Trong rất nhiều ca khúc hay và đa dạng viết cho thiếu nhi, ca khúc “Đi học”- tựa đề giản dị, gần gũi được phổ nhạc từ bài thơ cùng tên, nói đến việc thường ngày của tất cả các thế hệ học sinh, vẫn là một trong những ca khúc vượt thời gian, lưu lại trong ký ức của nhiều thế hệ trước và vẫn được các thế hệ tiếp nối say sưa trình điễn bằng nhiều cách thể hiện mới. Năm 2000 ca khúc “Đi học” đã được chọn vào danh sách 50 bài hát thiếu nhi hay nhất thế kỷ 20 do Báo Thiếu niên tiền phong, Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Ban Khoa học giáo dục VTV, Ban Âm nhạc Đài tiếng nói VN tổ chức.

Nhà thơ Hoàng Minh Chính và nhạc sĩ Bùi Đình Thảo.

Bài thơ “đi học”

Nhà thơ Hoàng Minh Chính sinh năm 1944 ở huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, từ nhỏ ông đã có thiên hướng làm thơ nhưng không được cha khuyến khích. Bài thơ Đi học chưa chắc đã được ra đời nếu như gia đình ông không chạy loạn từ Nam Định lên Phú Thọ vào năm 1948 khi Minh Chính chỉ vừa 4 tuổi. Chính ở vùng đất được xem là quê hương thứ hai đã cho ông những chất liệu để viết nên những vần thơ trong trẻo, sinh động và đầy ắp hình ảnh tuổi thơ cho bài Đi học. Những câu ngũ ngôn như: “Hương rừng thơm đồi vắng/ Nước suối trong thầm thì/ Cọ xòe ô che nắng/ Râm mát đường em đi” chính là tuổi thơ của Minh Chính. Và chính hương rừng, con suối, những đồi cọ thoai thoải là bạn đường của ông những ngày đến trường, lúc mẹ hoặc chị dẫn đi hoặc những khi cả nhà lên nương thì “một mình em tới lớp”.

Bài thơ Đi học bắt đầu được Hoàng Minh Chính viết vào sổ tay khi mới 15 tuổi (1959) với 4 khổ theo thể thơ ngũ ngôn. Sau đó ông gia nhập quân ngũ và những lúc rảnh rỗi lại “bồi” thêm những khổ thơ mới mang nhiều mùi vị thời chiến hơn nhưng bài thơ hoàn chỉnh sau này và kể cả bài hát phổ từ thơ vẫn giữ nguyên hồn thơ trong trẻo từ thuở 15.

Xin “bật mí” là đoạn: “Cô giáo em tre trẻ/ Dạy em hát rất hay”. Nguyên mẫu “cô giáo” hiện vẫn còn sống, là bạn học ngày xưa của nhà thơ và là một mối tình đơn phương mà ông mang theo mình suốt cuộc chiến.

Năm 1969, trước khi hành quân vào Nam, Hoàng Minh Chính ghé qua Nhà xuất bản Kim Đồng và gửi cho nhà thơ Định Hải - biên tập viên nhà xuất bản, tập thơ của mình. Định Hải đã chọn được bài Đi học, biên tập từ 6 khổ thơ còn 5 khổ và thay đổi một số trật tự câu cú. Năm 1971, bài thơ được in trong tập thơ thiếu nhi Mặt trời xanh.

Sau cuộc gặp gỡ vào năm 1969 ấy, nhà thơ Định Hải dặn Minh Chính ngay sau khi vào Nam thì viết thư báo cho Nhà xuất bản Kim Đồng biết địa chỉ, hòm thư để sau khi sách in ra còn biết đường gửi vào. Nhưng một tháng, hai tháng rồi hàng năm trời vẫn không có tin tức gì. Mãi sau này thông tin mới được báo về, người chiến sĩ trẻ Hoàng Minh Chính vào tháng 3/1971 đã hy sinh tại Quảng Trị ở tuổi 27 mà không hề biết rằng cùng năm ấy, bài Đi học lần đầu tiên chính thức ra mắt công chúng trong tập thơ thiếu nhi Mặt trời xanh của Nhà xuất bản Kim Đồng. Sau này bài thơ được chọn vào sách giáo khoa lớp 2. Nhà thơ Hoàng Minh Chính không để lại cho đời nhiều tác phẩm nhưng chỉ cần bài thơ Đi học vẫn là đủ để ông được công chúng nhớ đến.

Ca khúc “đi học”

Nhạc sĩ Bùi Đình Thảo sinh năm 1931, quê ở Đồng Văn, Duy Tiên, Hà Nam, từng tốt nghiệp đại học sáng tác ở Nhạc viện Hà Nội, nhưng sau này về làm việc tại Sở Văn hóa -Thông tin tỉnh Hà Nam. Năm 1976, nhạc sĩ Bùi Đình Thảo đọc được bài thơ Đi học của Hoàng Minh Chính in trên tập thơ thiếu nhi Mặt trời xanh của Nhà xuất bản Kim Đồng. Những câu thơ của Hoàng Minh Chính vốn đã mang nhạc tính nhưng qua sự sáng tạo của Bùi Đình Thảo những hình ảnh trở nên sinh động hơn, thi vị hơn, riêng biệt hơn. Với chất liệu dân ca Tày, Nùng, nhạc sĩ Bùi Đình Thảo đã dệt nên một giai điệu đẹp, trong vắt như lời thơ Minh Chính. Nhạc đã chắp cánh cho lời thơ thăng hoa, dễ thuộc mà khó quên, từ đó trở đi bài Đi học gần như trở thành hành khúc của ngày tựu trường.

Mặc dù có nhiều ca sĩ thể hiện ca khúc Đi học, với nhiều cách hòa âm phối khí đa dạng, nhưng nhìn chung, phần nhạc dạo đầu của ca khúc, âm hưởng dân ca Tày, Nùng của vùng trung du Bắc Bộ, gần như vẫn được giữ nguyên vẹn. Tạ Quang Thắng và Anh Khang hát lại theo lối luyến láy R&B, được đông đảo thính giả trẻ hưởng ứng. Tại chương trình Giai điệu Tự hào số 5, nhạc sĩ Quốc Trung cũng gây nên cuộc tranh luận gay gắt khi tung ra bản phối mới với dàn dây và sự thể hiện của rocker Nguyễn Công Hải cho ca khúc Đi học. Tất cả sự quan tâm, tranh luận của khán giả thể hiện sức sống mãnh liệt của bài hát đã vượt thời gian đến với nhiều thế hệ người nghe.

Lễ Khai giảng năm học mới 2021-2022, do dịch COVID-19 trên địa bàn tỉnh BR-VT vẫn diễn biến phức tạp, để đảm bảo an toàn cho thầy cô giáo và học sinh, nên lễ khai giảng được tổ chức bằng hình thức trực tuyến. Dù có chút thiệt thòi vì không được đến trường như những năm trước nhưng lễ khai giảng năm nay sẽ là một kỷ niệm đặc biệt khó quên trong đời nhiều cô cậu học trò. Và trong những khoảnh khắc đón chào năm học mới với nhiều thử thách, hẳn nhiều người chợt nhớ đến giai điệu mộc mạc, giản dị và trong trẻo của Đi học. “Chim đùa theo trong lá/ Cá dưới khe thì thào/ Hương rừng chen hương cốm/ Em tới trường hương theo”.

VŨ THANH HOA