Nghiện rượu nguy cơ cao gan nhiễm mỡ

Nhiều người nghĩ rằng gan chỉ nhiễm mỡ do ăn nhiều chất béo hoặc nhiều dầu mỡ mà không biết rằng rượu bia chính là một trong những nguyên nhân chính.

Gan nhiễm mỡ đó là tình trạng lượng mỡ tích tụ trong gan. Lá gan bị coi là nhiễm mỡ khi lượng mỡ tích tụ trên 5% trọng lượng gan. Các thống kê cho thấy, hầu hết người bị gan nhiễm mỡ đều liên quan đến việc sử dụng đồ uống có cồn và đặc biệt là ở nam giới.

Ước tính có đến 70% đàn ông Việt Nam uống rượu, bia và cứ trong 4 người có 1 người sử dụng rượu, bia ở mức độ có hại, tương đương với 6 cốc bia mỗi ngày. Việt Nam là đất nước tiêu thụ lượng bia lớn nhất Đông Nam Á. Mỗi năm trên thế giới có 3,3 triệu người chết vì cồn, cao hơn số nạn nhân thiệt mạng vì AIDS, lao phổi và bạo lực cộng lại.

Bệnh gan nhiễm mỡ là bệnh lí rất thường gặp trên thế giới và tại Việt Nam, cần phát hiện sớm, để tư vấn và điều trị tránh những biến chứng. Uống rượu quá mức gây gan nhiễm mỡ, viêm gan do rượu và xơ gan. Bệnh nhân uống rượu từ 250ml trở lên mỗi ngày có nguy cơ cao dẫn đến xơ gan. Thật không may Việt Nam có tỉ lệ sử dụng bia rượu cao nhất thế giới. Năm 2005 Việt Nam đứng hàng thứ 24 đến năm 2015 vọt lên đứng hàng thứ 8 trong khi đó, sản lượng bia rượu tiêu thụ năm 2010 là 2,41 tỉ lít đến năm 2017 sản lượng tiêu thụ tăng lên 3,79 tỉ lít.

Diễn tiến tự nhiên của gan nhiễm mỡ bắt đầu từ gan bình thường đến gan nhiễm mỡ đến viêm gan nhiễm mỡ đến xơ gan cuối cùng là ung thư gan. Người bị gan nhiễm mỡ hầu như không có triệu chứng gì. Chỉ có một vài bệnh nhân cảm thấy hơi mệt mỏi và suy nhược, hoặc có cảm giác tức, nặng, đau ở vùng hạ sườn phải. Do vậy, bệnh thường được phát hiện một cách tình cờ khi đi khám sức khỏe hoặc khi siêu âm. Vì vậy, để phát hiện sớm, nên siêu âm tầm soát bệnh 6 tháng/lần.

Các triệu chứng cảnh báo là chán ăn, ăn không ngon; mệt mỏi kéo dài và buồn nôn, đầy bụng. Giai đoạn đầu thường không có triệu chứng, khi gan nhiễm mỡ kéo dài triệu chứng thường thấy gan to kín đáo, men gan và phosphatase kiềm tăng vừa phải trong thời điểm này thường không bộc lộ triệu chứng ra ngoài.

Về lâm sàng gan nhiễm mỡ chia 3 giai đoạn. Giai đoạn 1: mỡ chiếm 5 - 10% trọng lượng gan. Lâm sàng chưa có triệu chứng. Giai đoạn 2: mỡ chiếm 10 - 30% trọng lượng gan. Lâm sàng thấy gan to hơn bình thường, men gan tăng, người mệt mỏi. Giai đoạn 3: mỡ chiếm trên 30% trọng lượng gan. Đây là giai đoạn nặng viêm gan và xơ gan, men gan tăng, đau tức vùng gan, người mệt mỏi, có thể có vàng da, xuất huyết.

Siêu âm gan mật chẩn đoán gan nhiễm mỡ có độ nhạy đạt trên 90%. Hình ảnh điển hình là nhu mô gan “sáng” và dày hơn, gan thường to hơn và bờ gan tròn, nhẵn.

Trên siêu âm bụng có thể thấy các độ nhiễm mỡ của gan. Ví dụ gan nhiễm mỡ độ 1 sẽ có gia tăng nhẹ độ hồi âm lan tỏa của nhu mô, mức độ hút âm chưa đáng kể, vẫn còn xác định được cơ hoành và đường bờ các tĩnh mạch trong gan. Gan nhiễm mỡ độ 2 ghi nhận gia tăng độ hồi âm lan tỏa của nhu mô, khả năng xác định được cơ hoành. Đường bờ các tĩnh mạch trong gan bị giảm nhiều. Gan nhiễm mỡ độ 3 cho thấy sự gia tăng rõ rệt độ hồi âm lan tỏa của nhu mô, mức độ hút âm tăng mạnh đến mức khó xác định được cơ hoành và đường bờ các tĩnh mạch trong gan. Muốn chẩn đoán chắc chắn phải tiến hành sinh thiết gan, mô bệnh học gan cho thấy nhiễm mỡ gan. 

Muốn điều trị gan nhiễm mỡ, người bệnh bắt buộc phải bỏ rượu. Nếu tổn thương gan mới chỉ ở giai đoạn gan nhiễm mỡ (gan thoái hóa mỡ), cấu trúc và chức năng gan có thể hồi phục sau một thời gian bỏ rượu.

Giảm cân nếu người bệnh thừa cân hoặc béo phì bằng cách hạn chế ăn các thực phẩm giàu cholesterol như phủ tạng động vật, mỡ động vật, ăn nhiều rau và hoa quả. Tăng cường dinh dưỡng, kiểm soát các bệnh lý kèm theo như đái tháo đường, béo phì, suy dinh dưỡng.

Về phòng ngừa, những người thường xuyên uống rượu nên đi xét nghiệm định kỳ để phát hiện sớm tổn thương gan. Ngưng uống rượu, bia. Những người đã có bệnh gan, tuyệt đối không uống rượu bia vì chất này sẽ làm cho tình trạng viêm gan nặng thêm. Nếu là người hoàn toàn khỏe mạnh và có thói quen uống rượu, nên cố gắng giảm uống rượu mạnh và chuyển sang thưởng thức rượu vang và bia mỗi ngày với số lượng vừa phải, giúp ích rất tốt tim mạch và hệ tiêu hóa.

Riêng phụ nữ nếu uống trên 200ml rượu/ngày, nam uống trên 300ml rượu/ngày sẽ đứng trước nguy cơ bị tổn thương gan dẫn đến các bệnh về gan, nghiêm trọng hơn là ung thư gan.

TS.BS. VÕ HỒNG MINH CÔNG