“Mọi sự trả đũa, cho dù trả đũa kẻ thù đã gây tai họa cho bạn, đều dẫn đến kết cục tồi tệ cho chính bạn. Cách ứng xử khôn ngoan là không tìm cách trả đũa kẻ thù, nếu vấn đề đủ lớn thì để pháp luật giải quyết, nếu vấn đề nhỏ hơn thì hãy bỏ qua”. Đây phải chăng là lời khuyên của một danh nhân? Không, thật ngạc nhiên, đây là lời khuyến cáo từng được dán tại một số đồn cảnh sát ở một số nước trên thế giới. Lời khuyến cáo dần trở nên phổ biến sau khi đã xuất hiện rất nhiều vụ án mạng, ẩu đả đau lòng xuất phát từ ý muốn trả đũa đối phương.
Trong quá trình làm báo, tôi đã tiếp nhận thông tin về khá nhiều vụ án nghiêm trọng khởi nguồn từ hành vi trả đũa lẫn nhau giữa những người trong cuộc. Mới đây, sau khi một người đi đường vượt ẩu suýt quệt vào đầu xe máy phía sau, thanh niên lái chiếc xe này đuổi theo bằng được, chặn lại, hành hung để trả đũa. Lực lượng cảnh sát có mặt kịp thời đưa cả hai về đồn.
Một câu chuyện tương tự khác rất quen thuộc với những ai quen theo dõi thông tin an ninh trật tự vì tình huống này nhiều lần xuất hiện: Sau khi bị người tình chấm dứt mối quan hệ do mâu thuẫn, một người đàn ông đã tưới xăng lên nhà của người tình, châm lửa đốt. Hậu quả không dừng lại ở việc người phụ nữ và con bị bỏng nặng, phải đưa đi cấp cứu, người đàn ông đã phải đối diện với lao lý.
Không chỉ những hành vi trả đũa côn đồ giữa người với người trong đời sống thường nhật, chúng ta vẫn theo dõi thông tin về hàng loạt cuộc trả đũa giữa các quốc gia, phe cánh, tôn giáo, khu vực… Những cuộc trả đũa ấy được thực hiện bằng bom, tên lửa, vũ khí hóa học… sát thương hàng loạt. Những cuộc trả đũa ấy cướp đi sinh mạng của hàng vạn con người, hủy diệt sinh linh, tàn phá cơ sở vật chất, môi trường, cảnh quan. Hành vi trả đũa được đáp lại bằng trả đũa, dẫn tới hành động này nối tiếp nhau nơi này qua nơi khác, năm này qua năm khác. Có những cuộc trả đũa trải dài xuyên châu lục và kéo dài xuyên thế kỷ.
Khoa học đã chứng minh, lòng sân hận, oán thù của con người không chỉ kéo theo những xung đột trực tiếp với hậu quả dễ nhìn bằng mắt, mà còn tạo ra năng lượng xấu, tác động tiêu cực sâu rộng đến tâm lý, sức khỏe con người và môi trường. Từ đó, khái niệm “cánh bướm tạo nên cuồng phong” ra đời, hàm ý mỗi suy nghĩ, hành động tốt đẹp, dẹp bỏ oán thù nơi từng cá nhân tưởng là nhỏ nhưng có thể tạo ra tác động tích cực to lớn cho cộng đồng, môi trường.
Chúa Giê-su, người đã cảm hóa hàng triệu người trên thế giới về sự cao thượng, vị tha, từng khuyên: Hãy yêu thương kẻ thù của mình. Hai chữ “yêu thương” ở đây thật cao cả nhưng cũng thật giản dị, gần gũi. Yêu thương là đặt mình vào vị trí của người làm điều xấu với mình để thấy cái xấu, cái ác ấy có nguyên do, nhờ vậy bình tĩnh giải quyết vấn đề từ nguyên do thay vì trả đũa sốc nổi, gây hậu quả nghiêm trọng. Yêu thương cũng là thái độ sống bao dung, cho người khác cơ hội sửa sai và cho chính mình cơ hội thoát khỏi vũng lầy oán thù.
Nếu chưa làm được điều cao cả yêu thương kẻ thù của mình thì mỗi chúng ta đều có thể yêu thương chính bản thân. Chỉ cần biết yêu thương bản thân sẽ dần loại bỏ những ý định, hành động trả đũa khiến chính mình rơi vào trạng thái căng thẳng, hại cho thần kinh, huyết áp, bao tử và sức khoẻ nói chung, thậm chí vi phạm pháp luật để rồi hối không kịp.
PHẠM CƯỜNG