Tháng 12 Âm lịch hằng năm còn gọi là tháng Chạp. Đối với người Việt, tháng Chạp là tháng quan trọng trong năm, khi mọi người bắt đầu chuẩn bị hướng đến cái Tết Nguyên đán - Ngày lễ hội lớn nhất của người Á Đông. Khi ai nấy đều hối hả, dốc sức hoàn tất các kế hoạch trong năm cũ để khi năm mới đến, có thể hưởng chút niềm vui an bình, đoàn viên bên gia tộc. Trong khoảnh khắc giao thời với nhiều cảm xúc vui buồn, có lẽ cũng là lúc các thi sĩ gửi gắm nhiều nỗi lòng vào các áng thơ cho tháng Chạp, để mỗi người đọc tìm những khoảng lặng của riêng mình.
 |
| Đi lễ chùa cuối năm ở Vũng Tàu. |
THÁNG CỦA HỘI HỌP VÀ CHIA LY
Phong tục từ xa xưa của người Việt, gần đến Tết bao giờ cũng nhộn nhịp họp chợ. Dù cuộc sống hiện đại ngày nay, việc họp chợ cũng diễn ra khác xưa nhiều nhưng không khí của những khu chợ nhộn nhịp, rộn ràng cuối năm vẫn luôn đem đến cảm giác về Tết Nguyên đán gần gũi, thân thuộc nhất. Chợt nhớ bài thơ Chợ đồng của thi hào Nguyễn Khuyến gợi nhớ về hồn quê Tết Việt:
“Tháng chạp hai mươi bốn chợ Đồng
Năm nay chợ họp có đông không?
Dở trời, mưa bụi còn hơi rét,
Nếm rượu, tường đền được mấy ông?”
(Chợ Đồng - Nguyễn Khuyến)
Cuối năm âm lịch là lúc đón xuân về. Mùa xuân luôn được xem là mùa của “đâm chồi nảy lộc”, của “sinh sôi nảy nở”. Vì thế, thời điểm này là dịp đôi lứa se duyên vợ chồng, một khởi đầu tốt đẹp cho niềm hạnh phúc thăng hoa, viên mãn bởi “đầu xuôi thì đuôi lọt”, gia đình chắc chắn sẽ yên ấm. Thế nhưng có kẻ vui mà cũng có người buồn. Bởi vì:
“Tháng chạp cho cải hoa vàng
Cho cam da đỏ, cho nàng vu quy
Nàng về mãi xứ bên kia
Cam thôi màu đỏ, bướm chê hoa vàng
Sáng nay sương xuống đầy làng
Tưởng như khói pháo đưa nàng năm xưa”
(Vu quy - Nguyễn Bính)
Và có lẽ khi đất trời chuẩn bị sang trang, thi nhân nhận ra chỉ còn những kỷ niệm ngập tràn ký ức, là lúc nỗi nhớ da diết thăng hoa dệt nên những áng thơ diễm lệ bằng những sợi tơ buồn:
“trong trí nhớ của một người khánh tận
núi sông người thoáng chốc cũng hư hao
em mười bảy bước chân vào tháng chạp
hàng cây khô vai gọi lá hai hàng”
(Nhân gian tháng Tám - Du Tử Lê)
CỦA NHỮNG ƯỚC NGUYỆN VÀ HY VỌNG
Tháng Chạp đến đồng nghĩa với việc chỉ còn mấy tuần nữa là năm cùng tháng tận, Tết Nguyên đán tới cửa. Về mặt tâm linh, tháng Chạp cũng là tháng có nhiều lễ nhất. Ngoài việc thắp hương vào mùng 1, ngày rằm như các tháng khác, các gia đình còn có lễ cúng ông Công ông Táo vào 23 tháng Chạp, lễ cúng tất niên vào chiều 30 Tết và lễ cúng Giao thừa vào khoảnh khắc cuối cùng của năm cũ, đầu tiên của năm mới.
“Gió Tây Hồ thổi buốt mái rêu phong
Một chiều Tây Hồ cuối năm
Vũ trụ luân hồi u u sóng nước
Rưng rưng lắm mà em chẳng khóc
Hoá vàng đi em, lễ Phật Phủ Tây Hồ”
(Chiều phủ Tây Hồ - Thái Thăng Long)
Tháng 12 Âm lịch là tháng đoàn tụ gia đình tứ xứ phương xa với những người con, người chồng, người vợ, người cha, người mẹ trở về. Với những ai may mắn có đầy đủ người thân, thì có lẽ đây chính là khoảng thời gian hạnh phúc nhất trong cả một năm dài vất vả:
“Bỗng nhiên những đợt rét
Thổi tái tê lòng người
Chiều cuối năm nhớ mẹ
Khói bếp bay lên trời
Hoa đã hồng mẹ ơi
Mùa đã xanh đầy mắt
Đã dâng đầy mặt đất
Men rượu đào ngất ngây”
(Chiều cuối năm - Bình Nguyên Trang)
Nếu như xa xưa tháng Chạp là lúc công việc đồng áng đã hoàn tất, người ta chỉ lo chuẩn bị sửa sang nhà cửa, lo cho gia đình có cái Tết thịnh soạn, đầy đủ thì nay trong xã hội phát triển người ta phải lo nhiều thứ hơn. Người làm công sở thì lo hoàn thành nốt công việc đang dang dở của năm cũ. Người kinh doanh, buôn bán thì tất bật chuẩn bị hàng bán Tết bởi đây là thời điểm kinh doanh tốt nhất trong năm. Trong siêu thị, những gian hàng Tết được bày biện đẹp mắt. Các chợ hoa Tết đã rục rịch mở cửa, muôn ngàn loài hoa khoe sắc giữa phố thị, khiến lòng người cũng nôn nao hơn và yêu hơn không khí Tết cổ truyền.
“Dẫu thế nào em vẫn chờ anh
Đường Nguyễn Huệ ngàn hoa khoe sắc
Hoàng lan xưa tỏa hương thơm ngát
Gọi chân anh rộn rã tìm về…”
(Lời tháng Chạp - Đỗ Mỹ Loan)
Một năm đầy biến động bởi đại dịch COVID-19 đang đi đến những ngày cuối cùng của tháng Chạp âm lịch để bước qua năm mới. Một năm đầy vất vả và tổn thất bởi những ảnh hưởng của dịch đến mọi mặt của cuộc sống. Tin vui về việc điều chế và tiêm thử nghiệm vaccine COVID-19 trên người tại nhiều nơi trên thế giới và ngay tại Việt Nam với những tín hiệu khả quan đã cho chúng ta một niềm tin về năm mới với nhiều khởi sắc. Hy vọng rằng cuộc sống của mỗi gia đình sẽ trở lại bình thường để đón cái Tết đoàn viên, ấm áp và bình an như ước nguyện cuối năm của mỗi người.
“Ngày tháng chạp tiễn đưa tờ lịch cuối
Khép thời gian trả lại với vô thường
Cuộn nỗi nhớ vo tròn thành ký ức
Mở lòng người cho hạnh phúc yêu thương”
(Chiều cuối năm 2 - Tuấn Nguyễn)
VŨ THANH HOA