Nhà ở là nhu cầu thiết yếu của mỗi người. Nhưng không phải ai cũng dễ dàng chạm tới, nhất là lao động phổ thông, công nhân, giáo viên trẻ. Giá nhà cao, quỹ đất khan hiếm, nhà ở thương mại gần như ngoài tầm với của người thu nhập thấp. Đây cũng là khoảng trống mà chính sách nhà ở xã hội cần lấp đầy một cách hiệu quả.
Tại Bà Rịa-Vũng Tàu, sau khi có những block nhà ở xã hội đầu tiên từ hơn 15 năm trước (chung cư Lý Thường Kiệt, TP.Vũng Tàu), đến nay, định hướng phát triển nhà ở xã hội không còn là chính sách an sinh đơn lẻ, mà là một phần trong chiến lược nâng cao chất lượng sống người dân. Cùng với các chủ trương đã được triển khai hiệu quả, tiên phong như miễn học phí cho học sinh các cấp, hỗ trợ bảo hiểm y tế cho người trên 65 tuổi, việc bảo đảm chỗ ở phù hợp cho người thu nhập thấp cho thấy định hướng phát triển đồng bộ, nhân văn và có chiều sâu của tỉnh.
Cuối tuần qua, HĐND tỉnh đã thông qua Nghị quyết điều chỉnh Chương trình phát triển nhà ở giai đoạn 2021-2030. Theo đó, từ nay đến năm 2030, Bà Rịa-Vũng Tàu dự kiến phát triển 109.000 căn nhà với tổng diện tích sàn hơn 22 triệu mét vuông. Trong đó, hơn 14.400 căn là nhà ở xã hội, chiếm khoảng 13,2% tổng số nhà ở. Nếu đạt được mục tiêu này, đây sẽ là tỷ lệ cao so với mặt bằng chung cả nước.
Tuy nhiên, từ chủ trương đến thực tiễn là quãng đường dài. Dù rất nỗ lực, nhưng tại Bà Rịa-Vũng Tàu, số dự án nhà ở xã hội còn khiêm tốn, nguồn cung chưa đủ lớn. Nhu cầu về chỗ ở tại các đô thị, khu công nghiệp luôn ở mức cao. Không ít lao động, cán bộ trẻ và người dân thu nhập thấp buộc phải thuê trọ dài hạn, trong điều kiện tạm bợ.
Đây cũng là thực trạng chung trong quá trình phát triển nhà ở xã hội tại nhiều địa phương trên cả nước. Việc triển khai chính sách còn tồn tại một số bất cập như khung giá thuê mua thiếu tính nhất quán, thiếu đồng bộ giữa các khu vực; việc xác định đối tượng thụ hưởng chưa thực sự chính xác. Hệ quả là có tình trạng nhà ở xã hội bị sang nhượng trái quy định hoặc cho thuê lại, làm giảm hiệu quả và mục tiêu nhân văn của chính sách.
Từ thực tiễn phát triển nhà ở xã hội hàng chục năm qua, có thể thấy khó khăn lớn nhất là quỹ đất. Kế đến là chính sách khuyến khích đầu tư và cơ chế ưu đãi chưa đủ mạnh. Chắc chắn rằng, nhà ở xã hội không thể vận hành hoàn toàn theo cơ chế thị trường. Đây là lĩnh vực cần sự can thiệp và điều tiết của Nhà nước, thông qua các chính sách hỗ trợ cụ thể, minh bạch và có trọng tâm. Tiến độ phê duyệt dự án, thời gian làm thủ tục, cơ chế sinh lợi… là những điều doanh nghiệp đầu tư chờ đợi.
Bên cạnh đó, việc xác định đối tượng thụ hưởng cũng cần minh bạch, công khai và đi kèm hậu kiểm kỹ lưỡng để hạn chế tình trạng chuyển nhượng, đầu cơ. Cần rà soát kỹ các quy định về quản lý sau giao nhà để bảo đảm người dân thực sự gắn bó, sử dụng đúng mục đích và không biến nhà ở xã hội thành công cụ đầu cơ trá hình.
Chỉ khi những rào cản về cơ chế, đất đai và giám sát được tháo gỡ đồng bộ, chính sách nhà ở xã hội mới thực sự phát huy hiệu quả, góp phần hiện thực hóa “mơ ước đời người” của những lao động thu nhập thấp.
NHẬT MINH