Hơn 20 năm qua, bà Trần Thị Thư, 65 tuổi - chủ một cửa hàng tạp hóa tự chọn ở TP.Vũng Tàu chỉ phải đóng thuế khoán trên dưới 1 triệu đồng/tháng. Thế nhưng từ 1/6 tới đây, khi Nghị định số 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về hóa đơn, chứng từ có hiệu lực, bà Thư sẽ chuyển sang nộp thuế theo doanh thu thực tế, thay vì hình thức khoán như hiện tại. Quy định này nhằm giúp việc quản lý thuế minh bạch hơn với cả cơ quan thuế và hộ, cá nhân kinh doanh.
Bà Thư cũng như nhiều hộ kinh doanh truyền thống khác lâu nay quen làm theo cách thủ công. Đó là việc thu - chi hàng ngày của cửa hàng chủ yếu được ghi chép bằng sổ sách. Cuối ngày, sau khi đóng cửa, bà Thư mới tính toán tổng kết lỗ lãi. Công việc lặp đi lặp lại mỗi ngày như vậy đã trở nên quen thuộc, đến nỗi khi các con chủ động sắm cho bà một chiếc máy tính để nhập số liệu, lưu trữ mã hàng hóa thì bà cũng không sử dụng. Khi nghe thông tin tới đây sẽ áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, bà Thư tỏ ra lo lắng: “Quen ghi chép bằng tay, giờ thì phải học cách sử dụng máy tính, in hóa đơn đối với tôi rất khó. Nhưng muốn kinh doanh lâu dài thì phải cố gắng thôi”.
Dù còn nhiều băn khoăn, lo lắng nhưng theo Nghị định 70, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề như ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí... bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Đây là loại hóa đơn được lập trực tiếp tại điểm bán hàng (cụ thể là quầy thu ngân), thông qua máy tính tiền có kết nối dữ liệu điện tử với cơ quan thuế. Nhờ đó, doanh thu thực tế của các hộ và cá nhân kinh doanh sẽ được xác định lại, có thể bị điều chỉnh thay vì giữ nguyên theo mức thuế khoán đang áp dụng.
Theo các chuyên gia kinh tế, cách tính thuế khoán hiện nay từng phù hợp với điều kiện hộ kinh doanh nhỏ lẻ khi trình độ quản lý hạn chế, chưa có kỹ năng sổ sách kế toán, chi phí tuân thủ thấp, và hệ thống thuế chưa đủ nguồn lực kiểm soát rộng rãi. Tuy nhiên, phương thức này đã bộc lộ nhiều bất cập như thiếu công bằng, dễ thất thu, không thúc đẩy tính minh bạch và không còn phù hợp trong bối cảnh nền kinh tế số và xu hướng chuyển đổi sang mô hình kinh doanh bài bản.
Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân của Bộ Chính trị ban hành mới đây cũng xác định mục tiêu chậm nhất đến năm 2026 sẽ loại bỏ hoàn toàn hình thức thuế khoán. Chủ trương này nhanh chóng được Quốc hội khóa XV cụ thể hóa bằng Nghị quyết 198/2025 vào ngày 17/5/2025.
Trong bối cảnh hạ tầng thanh toán không dùng tiền mặt và các công cụ hỗ trợ quản lý doanh thu phát triển mạnh, đảm bảo các điều kiện để chuyển sang phương thức kê khai thuế, việc bỏ thuế khoán sẽ đảm bảo tính minh bạch, bình đẳng về chế độ thuế giữa hộ kinh doanh và DN, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Đây còn là động lực để các hộ kinh doanh phát triển, mạnh dạn thành lập DN, hướng tới mục tiêu 2 triệu DN vào năm 2030 như Nghị quyết 68 mà Bộ Chính trị đã đề ra.
LAM GIANG