Hạt Kiểm lâm Vườn Quốc gia Côn Đảo vừa phối hợp với các cơ quan chức năng bắt quả tang một đối tượng vận chuyển 17 cá thể khỉ đuôi dài tại khu vực cuối tuyến Bến Đầm, gần Cảng Bến Đầm, huyện Côn Đảo. Vụ việc gây bức xúc trong dư luận bởi sự táo bạo của đối tượng, khi các động vật bị bắt trộm nếu trót lọt sẽ được đưa bằng đò vượt biển vào đất liền.
May mắn là lực lượng kiểm lâm Vườn Quốc gia Côn Đảo, sau nhiều ngày theo dõi các đối tượng có biểu hiện săn bắt động vật quý hiếm, đã kịp thời ngăn chặn hành vi vi phạm. Đây là một thành công trong nỗ lực bảo vệ động vật hoang dã. Tuy nhiên, tình trạng săn bắt trái phép vẫn còn là một thách thức lớn.
Trong thời gian qua, nhiều vụ săn bắt trái phép động vật quý hiếm đã được phát hiện, nhưng tình trạng này vẫn âm thầm diễn ra, đặc biệt là khi nhu cầu buôn bán động vật quý hiếm trên thị trường chợ đen còn tồn tại. Động vật hoang dã trở thành món hàng xa xỉ mà một số người sẵn sàng chi trả với giá rất cao. Chính vì vậy, nhiều đối tượng liều lĩnh và bất chấp pháp luật, lợi dụng kẽ hở để xâm nhập các khu rừng săn bắt động vật quý hiếm.
Mặc dù mức xử phạt về buôn bán động vật quý hiếm tại Việt Nam đã có sự cải thiện, nhưng vẫn chưa đủ mạnh để ngăn chặn triệt để việc săn bắt và buôn bán trái phép. Theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 50-500 triệu đồng hoặc bị phạt tù từ 1-15 năm, tùy vào tính chất nghiêm trọng của hành vi và loài động vật liên quan. Đặc biệt, các hành vi buôn bán động vật nguy cấp, quý, hiếm thuộc danh mục được ưu tiên bảo vệ có thể bị xử phạt nghiêm khắc với án tù lên đến 15 năm.
Ngoài ra, theo Nghị định 35/2019/NĐ-CP, các cá nhân vi phạm có thể bị phạt từ 50-400 triệu đồng, và đối với tổ chức, mức phạt có thể lên đến 1 tỷ đồng. Bên cạnh đó, còn có các hình phạt bổ sung như tịch thu phương tiện, tang vật và buộc khôi phục lại môi trường ban đầu.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc thực thi pháp luật vẫn gặp nhiều khó khăn, như thiếu nguồn lực giám sát và kiểm lâm bị hạn chế về số lượng. Công tác xử lý vi phạm cũng chưa chặt chẽ, dẫn đến việc các hành vi săn bắt và buôn bán trái phép vẫn diễn ra.
Ở một số quốc gia trong khu vực, các biện pháp xử phạt đối với hành vi buôn bán động vật hoang dã đã được thắt chặt. Đơn cử, tại Trung Quốc, các đối tượng vi phạm có thể đối mặt với mức phạt lên đến hàng triệu Nhân dân tệ và án tù lên đến 20 năm, tùy theo mức độ nghiêm trọng của hành vi. Tại Thái Lan, mức phạt tù có thể lên đến 10-20 năm đối với những vụ vi phạm liên quan đến buôn bán động vật hoang dã.
Kinh nghiệm từ các quốc gia này cho thấy, việc tăng cường mức phạt tiền và mở rộng đối tượng xử phạt, đặc biệt là các tổ chức buôn bán trái phép, là biện pháp cần thiết để giảm thiểu hoạt động này.
Bên cạnh việc tăng mức phạt, cần thiết lập các cơ chế để đảm bảo rằng quy định hiện hành được thực thi nghiêm ngặt. Mọi hành vi vi phạm cần được xử lý ngay từ cấp độ nhỏ để ngăn chặn sự lan rộng của hoạt động buôn bán động vật quý hiếm.
Song song đó là các biện pháp phòng ngừa như: tăng cường tuần tra kiểm soát, các chiến dịch giáo dục cộng đồng, tuyên truyền về việc không sử dụng sản phẩm từ động vật hoang dã; tăng cường áp dụng công nghệ (sử dụng camera giám sát, hệ thống cảnh báo) vào công tác giám sát ở các khu rừng; khuyến khích sự tham gia của người dân địa phương và khách du lịch như việc báo cáo những hành vi vi phạm mà họ chứng kiến.
NGUYỄN THI