Vừa qua, Viện Sức khỏe nghề nghiệp và môi trường (Bộ Y tế) đã thông báo về việc thực hiện xét nghiệm định tính định kỳ với kết quả khá bất ngờ, báo động tình trạng nhiễm dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong máu. Theo đó, tại buổi kiểm tra, xét nghiệm máu nhanh đối với 67 người tham gia (32 nam, 35 nữ), là học viên của một lớp học thuộc Trung tâm học tập cộng đồng của các xã, thị trấn đến từ 4 huyện ngoại thành Hà Nội (Sóc Sơn, Đông Anh, Mê Linh và Hoài Đức) thì có đến 30 người có tỷ lệ nhiễm dư lượng thuốc BVTV trong máu ở ngưỡng thấp, 1 người nhiễm ở ngưỡng nguy hiểm cao và có 35 người ở ngưỡng an toàn. Điều đáng lo ngại là, không chỉ những người trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, mà ngay cả những người dù ở thị trấn, không tiếp xúc trực tiếp với thuốc BVTV cũng bị nhiễm.
Thuốc BVTV (bao gồm thuốc BVTV hóa học và thuốc BVTV sinh học) là những loại vật tư không thể thiếu trong sản xuất nông nghiệp. Nông nghiệp càng thực hiện thâm canh và nhất là khi khí hậu diễn biến bất thường, cực đoan, thì sâu bệnh càng phát triển, nếu không sử dụng thuốc BVTV năng suất cây trồng sẽ giảm. Điều đó đặt ra yêu cầu phải sử dụng thuốc BVTV một cách hợp lý, luôn tuân thủ theo nguyên tắc “4 đúng”: Đúng thuốc, đúng lúc, đúng nồng độ liều lượng và đúng cách.
Thế nhưng hiện nay, việc sử dụng thuốc BVTV ở nước ta đang là một vấn đề hết sức nan giải. Việc lạm dụng thuốc BVTV vẫn đang diễn ra khá phổ biến trong sản xuất nông nghiệp. Người dân sử dụng thuốc BVTV một cách tùy tiện, không tuân thủ theo khuyến cáo của các cơ quan chức năng hoặc các cơ quan chuyên môn, khiến cho việc sử dụng và lạm dụng thuốc BVTV càng trở nên nguy hiểm; trong đó, đáng lo ngại nhất là việc lạm dụng thuốc BVTV đối với rau ăn lá, rau gia vị, cây ăn quả… Thực tế cho thấy, vẫn còn không ít người lạm dụng thuốc BVTV khi chưa nắm rõ nồng độ độc tố của loại thuốc BVTV đang sử dụng, hoặc xử lý sai thời gian cách ly cần thiết. Có nhiều loại thuốc BVTV mà theo khuyến cáo phải cách ly từ 10-14 ngày sau phun mới được thu hoạch; nhưng vì lợi nhuận, chỉ mới qua 3-5 ngày, nhiều hộ nông dân đã đưa rau, quả ra chợ tiêu thụ. Dẫn tới tình trạng tồn dư thuốc BVTV trong các loại rau, quả sau khi thu hoạch, gây ra các vụ ngộ độc thực phẩm cho người sử dụng hoặc gây tác động xấu về sau đối với người tiêu dùng. Theo các chuyên gia y tế, mức độ nguy hại của thuốc BVTV hóa học thực sự đáng báo động bởi những hậu quả về môi trường, về tính mạng và sức khỏe của con người. Vì các hóa chất của thuốc BVTV gây nhiễm độc qua các đường tiêu hóa, hô hấp … sau đó chuyển hóa thành nhiễm độc mãn tính và hình thành các chứng bệnh nguy hiểm, ảnh hưởng tới đời sống xã hội.
Theo số liệu thống kê, hàng năm, nước ta nhập khẩu hơn 100 ngàn tấn thuốc BVTV các loại, trong đó, lượng thuốc BVTV sinh học vào khoảng 15-18%. Tuy nhiên, diện tích đất sử dụng thuốc BVTV sinh học hiện chỉ chiếm khoảng 1% tổng diện tích đất trồng trọt của cả nước. Nguyên nhân là do thói quen sử dụng thuốc BVTV hóa học, nhận thức về vai trò cũng như hiểu biết về cách sử dụng thuốc BVTV sinh học còn nhiều hạn chế. Mặt khác, chi phí sử dụng thuốc BVTV sinh học hiện vẫn cao hơn so với thuốc BVTV hóa học.
Nhằm nâng cao giá trị các sản phẩm nông nghiệp, hạn chế và tiến tới loại bỏ những loại thuốc BVTV độc hại – những yếu tố có nguy cơ cao đối với an toàn thực phẩm, sức khỏe cộng đồng và môi trường, các địa phương, các trang trại và các đơn vị cần tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức, hiểu biết về các loại thuốc BVTV độc hại, thuốc BVTV sinh học thân thiện với môi trường. Thay đổi tập quán sử dụng thuốc BVTV độc hại của nông dân và đẩy mạnh chương trình khuyến nông, sản xuất rau màu, cây ăn trái an toàn theo quy trình VietGAP. Thường xuyên tiến hành kiểm tra, kiểm soát việc kinh doanh, buôn bán, sản xuất và sử dụng thuốc BVTV. Tạo điều kiện và cần có các chính sách, biện pháp khuyến khích để hỗ trợ mọi mặt trong việc sử dụng các loại thuốc BVTV sinh học, thuốc thảo mộc, thuốc BVTV thế hệ mới trong sản xuất nông nghiệp. Đồng thời, tăng cường công tác tập huấn cho cán bộ kỹ thuật cơ sở, các đại lý bán thuốc BVTV và người nông dân, về các đặc tính hóa học, thời gian cách ly và nguyên tắc “4 đúng” khi sử dụng thuốc BVTV; trong đó, đáng chú ý là các loại thuốc BVTV hóa học độc hại.
HOÀNG LÊ