Chưa bao giờ vấn đề “thưởng Tết” lại mang đến nhiều cung bậc cảm xúc như dịp Tết Canh Tý 2020.
Bên cạnh việc hỏi nhau “Tết năm nay được thưởng bao nhiêu, nhiều hay ít hơn Tết năm rồi?”, người lao động (NLĐ) còn quan tâm tới việc thưởng tết… năm sau. Sở dĩ có sự “xôn xao” này là vì Luật Lao động sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1/1/2021 quy định, doanh nghiệp (DN) có thể quy đổi thông qua tài sản với các hình thức khác nhau như hàng hóa, phiếu mua hàng giảm giá, dịch vụ… và điều này khiến nhiều NLĐ thấp thỏm, mất vui.
Đối với NLĐ, thưởng Tết không chỉ là giá trị vật chất mà trong đó còn mang ý nghĩa tinh thần. Câu “10 đồng tiền công không bằng 1 đồng tiền thưởng” nói lên ý nghĩa và giá trị của tiền thưởng với NLĐ, nhất là vào dịp Tết. Chính vì vậy, tâm lý chung của NLĐ là mong được thưởng Tết bằng tiền. Với số tiền nhận được, NLĐ có thể trang trải nhiều thứ và lo cho gia đình một cái Tết yên ấm hơn. Còn việc thưởng bằng hiện vật nên dừng lại ở hình thức “món quà” dành trong những trường hợp khác. Ngay các chuyên gia kinh tế cũng cho rằng tiền thưởng là sự ghi nhận nỗ lực của NLĐ khi hoàn thành tốt công việc trong 1 năm, việc quy đổi tiền thưởng bằng hiện vật có thể gây ảnh hưởng đến tâm lý NLĐ.
Thực tế cho thấy nhiều năm qua, tuy không phải là điều bắt buộc nhưng hầu hết những người sử dụng lao động - dù nhiều hay ít, vẫn có tiền thưởng Tết cho NLĐ, trừ những trường hợp quá khó khăn phải thưởng bằng hiện vật “cây nhà lá vườn”.
Trở lại với chuyện thưởng Tết năm 2020, đến giờ này dù chưa có thống kê cuối cùng về thưởng Tết cho NLĐ nhưng theo dự báo của ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội, tốc độ tăng trưởng kinh tế có xu hướng tăng lên, DN phát triển nên khả năng thưởng Tết khả quan, đặc biệt rơi vào một số ngành ngân hàng, tài chính có mức thưởng nổi bật. Một tờ báo dẫn nhận xét của một chuyên gia của Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam Lê Đình Quảng rằng mức thưởng Tết năm nay có thể sẽ cao hơn so với năm ngoái do hoạt động sản xuất, kinh doanh của các DN có khởi sắc, bức tranh kinh tế - xã hội có sự phát triển, sáng sủa hơn; quan hệ lao động có nhiều tích cực. Trong khi đó, Đại diện Cục Quan hệ lao động và tiền lương (Bộ LĐ-TB-XH), lại có những nhận định bước đầu rằng thưởng Tết 2020 có thể không cao hơn 2019. Mức thưởng trung bình sẽ vẫn chỉ duy trì ở mức thưởng là 1 tháng lương cho NLĐ hay còn gọi là tháng lương thứ 13. Một số chuyên gia lại đưa ra dự báo, ở các xí nghiệp nhỏ và vừa, cũng lại sẽ xuất hiện tình trạng mức thưởng Tết thấp chỉ với trên dưới… 100 ngàn đồng.
Không có gì lạ khi có những nhận định khác biệt như trên bởi những người khảo sát chỉ tiếp cận với một số khu vực sản xuất, kinh doanh, từ đó đưa ra dự đoán của riêng mình. Thực tế như thế nào, phải chờ tổng hợp và đánh giá chính thức từ phía Bộ LĐ-TB-XH. Tuy nhiên, chỉ qua “kịch bản” thưởng Tết của năm 2019, có thể thấy được những chuyện buồn vui, những điều đáng suy ngẫm. Mức thưởng Tết có nhiều “thang bậc” khác nhau, vậy nên có sự chênh lệch trong tiền lương, tiền thưởng là chuyện bình thường. Có đơn vị thưởng Tết mà phần lĩnh của một cá nhân lên tới cả tỷ đồng, nhưng cũng có đơn vị có người chỉ được thưởng 50 ngàn đồng. Mức chênh lệch hàng chục ngàn lần là quá lớn, cho thấy khoảng cách về thu nhập ngày càng giãn rộng đối với nhiều đối tượng trong xã hội. Có điều gì đó không ổn khi số tiền 50 ngàn đồng lại được gắn với hai chữ “thưởng Tết”. Không ai đi làm quần quật cả năm để rồi nhận khoản thưởng cho công sức ấy với số tiền như vậy.
Thưởng Tết là một tập quán đẹp, một sự tưởng thưởng có tính chất ghi nhận công lao đóng góp của NLĐ trong một năm.Việc thưởng Tết nếu mang tính chiếu lệ sẽ không có động lực tạo ra mối quan hệ gắn bó hài hòa giữa NLĐ và DN. Trong ý nghĩa đó, lo Tết cho NLĐ không chỉ là đạo lý mà còn là trách nhiệm của DN.
Thưởng Tết, hãy là cánh én báo tin vui, đừng để nó trở thành nỗi “mong đợi ngậm ngùi” với NLĐ!
NGUYỄN HƯNG NHƠN