Có hai cái “chết” lãng xẹt về nhân cách, do ứng xử xã hội kém, thiếu chuẩn mực vừa bị xử lý nghiêm khắc, được dư luận đồng tình. Hai cái “chết” đó, đáng tiếc lại là hai sĩ quan công an nhân dân:
- Bà Lê Thị Hiền, công an Quận Đống Đa, Hà Nội gây “đại náo” tại sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất - cãi vã, chửi bới, mạt sát nhân viên hàng không khi làm thủ tục ký gửi hành lý. Bà Hiền bị khai trừ Đảng; bị hạ 2 cấp hàm từ Đại úy xuống Trung úy và bị buộc ra khỏi ngành, do vi phạm quy định an toàn bay và quy tắc ứng xử công an nhân dân.
- Ông Nguyễn Xô Việt, công an tỉnh Thái Nguyên ném xúc xích vào mặt nữ nhân viên và đánh nam nhân viên trạm dừng nghỉ Hải Đăng (TX.Phổ Yên). Ông Việt bị hạ cấp hàm từ Thượng úy xuống Trung úy và bị buộc ra khỏi ngành, do gây tổn hại tinh thần, sức khỏe người khác, vi phạm quy tắc ứng xử công an nhân dân; về kỷ luật Đảng đối với ông Việt đang được tổ chức Đảng xem xét.
Chuyện ứng xử xã hội đã được bàn nhiều - được thầy cô giáo, cha mẹ, ông bà, người lớn dạy dỗ từ tấm bé - khi đang ngồi trên ghế nhà trường. Vậy mà, đây đó người ta vẫn cứ coi nhẹ, vẫn có những vi phạm về ứng xử xã hội không thể hiểu nổi. Có thể kể ra đây, mỗi ngày mỗi tuần, mỗi tháng có hàng trăm, hàng ngàn lối hành xử xã hội thiếu chuẩn mực, vô văn hóa. Trên địa bàn BR-VT, một trung tâm du lịch biển của khu vực và cả nước không là ngoại lệ; trên mạng xã hội, trên các phương tiện truyền thông, chuyện ứng xử xã hội thiếu chuẩn thể hiện dưới nhiều góc nhìn - đánh lộn, chửi bới, hiềm khích láng giềng - vẫn thường được nói tới.
Có những cái “chết” lãng xẹt về đạo đức, nhân cách rơi vào những người có ăn học, như với hai sĩ quan công an vừa nêu trên. Đâu là nguyên nhân của những vi phạm về ứng xử xã hội không đúng mực, vô văn hóa? Giải pháp nào để khắc phục?
Ứng xử xã hội được định nghĩa trong Từ điển tiếng Việt là hành vi, thái độ, hành động, lời nói trong cư xử, giao tiếp, chuyện trò với người chung quanh. Đó chính là những quy định về lễ giáo, ăn nói lễ phép, kính trên nhường dưới, tôn trọng phụ nữ và người cao tuổi, lối hành xử mà cha ông đã dạy “Ăn xem nồi, ngồi xem hướng”. Nóng giận, thiếu sự kiềm chế làm người ta mất khôn! Giữa ứng xử xã hội không chuẩn mực và vi phạm pháp luật, nhiều khi chỉ là lằn ranh mỏng manh.
Tất cả những quy định về ứng xử xã hội, trong từng quốc gia, như Giáo sư, Anh hùng Lao động Vũ Khiêu đã nêu là tùy theo phong tục, tập quán, văn hóa dân tộc đã có sẵn, được tổng kết bài bản, công phu qua dòng chảy thời gian của lịch sử. Trong từng ngành nghề, lĩnh vực của đời sống xã hội đều có những quy định rõ ràng, nghiêm ngặt. Ví dụ, đối với ngành công an nhân dân, ngày 22/8/2017, Bộ trưởng Công an ban hành thông tư số 27 - Quy định Ứng xử chuẩn mực trong các mối quan hệ, theo tinh thần 6 điều Bác Hồ dạy công an nhân dân: “Đối với tự mình phải Cần - Kiệm - Liêm - Chính; Đối với đồng sự phải Thân ái - Giúp đỡ; Đối với Chính phủ phải Tuyệt đối Trung thành; Đối với nhân dân phải Kính trọng - Lễ phép; Đối với công việc phải Tận tụy; Đối với địch phải Cương quyết - Khôn khéo”.
Sự ứng xử không chuẩn mực, kém văn hóa, chính là ý thức rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, lối sống của các thành viên trong gia đình, cộng đồng, xã hội chưa tốt. Sự giáo dục, quản lý, xử lý các vi phạm chưa nghiêm khắc, thiếu các chế tài ràng buộc. Lứa tuổi thiếu niên nhi đồng, học sinh các cấp học chưa coi trọng rèn luyện kỹ năng sống, nên không ít trường hợp, khi lớn lên, đến tuổi trưởng thành, không ít người có sự hụt hẫng, thiếu kỹ năng cư xử và giao tiếp. Đã đến lúc, gia đình, nhà trường và xã hội cần có sự phối hợp nhịp nhàng trong rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp và ứng xử các tình huống phức tạp của đời sống con người, đời sống gia đình và xã hội.
Rèn luyện cách vận hành ứng xử xã hội, nơi công cộng sao cho chuẩn mực, có văn hóa là điều tối cần thiết, không bao giờ được xem nhẹ trong đời sống văn hóa hiện đại.
HẢI VÂN