Nếu ai đã từng về thăm quê Bác (Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An) sẽ không khỏi thán phục trước khả năng “lấy nước mắt” người nghe của đội ngũ thuyết minh Khu di tích Kim Liên. Trong ngôi nhà tranh đơn sơ, giản dị, mỗi kỷ vật như chiếc khung cửi, rương gỗ… đã mang đến một cảm xúc khó tả cho mỗi người. Một trong những yếu tố làm nên thành công đó đến từ cách dẫn dắt câu chuyện, giọng kể, sự hiểu biết, nhiệt tình, linh hoạt trong ứng xử, tính chuyên nghiệp của người thuyết minh viên. Điều đó đã để lại ấn tượng đẹp cho du khách về thái độ phục vụ và văn hóa du lịch trên quê hương Bác Hồ. Qua câu chuyện kể của thuyết minh viên, đã khơi gợi lên những cảm xúc thân thương không thể tả được. Nhiều cựu chiến binh, các em HS-SV, giáo viên… đều nghẹn ngào xúc động bởi thuyết minh viên đã cho họ hình dung rõ nét hơn, cụ thể hơn về cuộc sống dung dị và thanh cao của Bác Hồ. Thậm chí nhiều người nói rằng, vì những câu chuyện kể của thuyết minh viên về Bác Hồ mà họ đã quay lại đây không biết bao nhiêu lần.
Có thể nói, thuyết minh viên chính là những người thổi hồn vào các di tích, hiện vật, địa danh một cách sống động để những di sản văn hóa, lịch sử trường tồn cùng thời gian. Họ được xem như những “đại sứ văn hóa” - những người gắn kết các giá trị văn hóa, lịch sử từ quá khứ tới hiện tại nhằm tạo sức hấp dẫn cho du khách thập phương. Đối với các điểm du lịch, di tích… việc thuyết minh, cung cấp và truyền đạt những thông tin đầy đủ, chính xác đến với khách tham quan sẽ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với chất lượng sản phẩm du lịch. Nếu công tác thuyết minh, giới thiệu không tốt sẽ không chuyển tải được các thông tin về di tích, về di sản một cách đầy đủ tới du khách. Điều này sẽ khiến cho các giá trị, ý nghĩa, nội dung của di tích không được truyền tải đầy đủ đến du khách, thậm chí có những trường hợp còn bị hiểu sai lệch, méo mó, ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát huy những giá trị của từng điểm di tích. Chính vì vậy, bên cạnh hướng dẫn viên du lịch của các công ty lữ hành, đội ngũ những người làm công tác thuyết minh tại điểm đến vô cùng cần thiết và quan trọng giúp du khách hiểu biết sâu về những giá trị văn hóa lịch sử của mỗi một địa danh, mỗi di tích, điều đó có ý nghĩa sâu sắc góp phần quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam với bạn bè trên thế giới.
Trên địa bàn tỉnh BR-VT hiện nay có 48 di tích và danh thắng được xếp hạng (cấp tỉnh và cấp quốc gia). Năm 1996, Bảo tàng tỉnh đã biên soạn và xuất bản cuốn sách dưới dạng cẩm nang du lịch về di tích và danh thắng tỉnh BR-VT làm tài liệu hướng dẫn cho thuyết minh viên bảo tàng và du khách. Công tác đào tạo, nâng cao trình độ thuyết minh viên cũng được quan tâm thực hiện. Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, thì có một bộ phận không nhỏ thuyết minh viên vẫn còn tồn tại những hạn chế như: kỹ năng nghiệp vụ, trình độ ngoại ngữ và trình độ chuyên môn… Hạn chế về trình độ chuyên môn và kỹ năng nghiệp vụ của một bộ phận thuyết minh viên tại các di tích đã khiến cho thông tin sơ sài, không phong phú và hấp dẫn. Đây cũng là lý do khiến cho du khách không thỏa mãn khi tham quan và tìm hiểu các giá trị chân - thiện - mỹ của các di tích.
Thuyết minh viên là nghề đặc biệt, đòi hỏi người thuyết minh không chỉ giỏi về kiến thức chuyên sâu mà còn phải có trách nhiệm và tinh thần quảng bá, lưu giữ giá trị văn hóa lịch sử dân tộc. Công tác thuyết minh là mắt xích quan trọng trong dây chuyền dịch vụ du lịch. Chất lượng tốt của công tác thuyết minh sẽ góp phần làm nên chất lượng tốt cho sản phẩm du lịch nói chung và du lịch văn hóa nói riêng. Do đó, trong bối cảnh BR-VT đang đẩy mạnh phát triển 1 trong 5 mũi nhọn kinh tế là ngành du lịch hiện nay, việc thường xuyên quan tâm, đổi mới, nâng cao hoạt động của công tác thuyết minh di tích là việc làm hết sức quan trọng. Nếu được thực hiện một cách bài bản và hiệu quả sẽ có tác dụng rất lớn đối với việc thu hút du khách đến BR-VT. Từ đó, góp phần thúc đẩy, phát triển ngành du lịch; đồng thời quảng bá hình ảnh, văn hóa, con người BR-VT đến với bạn bè trong nước và quốc tế.
HOÀNG ANH