“Con lừa và viên kim cương” khá nổi tiếng trong kho tàng truyện cổ dân gian Do Thái. Một phụ nữ đi mua hàng, về tới nhà mở túi lấy đồ ra thì bỗng phát hiện từ bên trong có một chiếc nhẫn. Bà kể lại chuyện cho cậu con trai nhỏ và dẫn đứa trẻ cùng đi tìm Rabbi (bậc Thầy - Sư phụ Kinh thánh Do Thái một vùng) nhờ chỉ dẫn cách xử lý. Vị Rabbi nọ kể cho nghe một câu chuyện trong “Talmud”: Có một Rabbi sống bằng nghề đốn củi. Vị Rabbi mua một con lừa của một người A Rập thay mình cõng củi xuống núi bán. Các học trò thấy Rabbi mua lừa về rất vui mừng và dắt nó ra sông tắm, bỗng từ trên cổ con lừa rơi xuống viên kim cương sáng loáng. Các học trò vui lắm, nghĩ rằng, có kim cương, từ nay cuộc đời của Rabbi sẽ hết khổ. Các học trò bất ngờ theo lệnh của Rabbi cùng ra chợ và trả lại viên kim cương cho người A Rập: “Tôi chỉ mua con lừa chứ không mua viên kim cương, xin trả lại”. Người A Rập ngạc nhiên: “Ông mua con lừa, nhưng viên kim cương ở trên mình nó, đương nhiên thuộc về ông”. Rabbi đáp: “Chúng tôi chỉ lấy những thứ mình đã trả tiền”. Người mẹ đã cùng cậu con đến cửa hàng bách hóa trả lại chiếc nhẫn. Vị Rabbi dặn bà: “Nếu người ta hỏi vì sao bà trả nhẫn, chỉ cần nói, vì chúng tôi là người Do Thái. Con trai sẽ không bao giờ quên sự chính trực, vĩ đại của mẹ”.
Câu chuyện vừa kể thật cảm động được lan truyền cả bên ngoài Do Thái, trong đó có Việt Nam. Trong cuộc sống đời thường hôm nay đang có những việc làm coi đồng tiền là tất cả, bị đồng tiền cám dỗ, dẫn đến những hành vi sai trái. Một người đàn ông nọ đến trụ ATM rút tiền. Trong khi bao người trật tự xếp hàng, anh ta chen ngang và được một người phụ nữ lớn tuổi nhắc nhở. Anh ta đã quay lại mắng mỏ: “Mày có biết tao là ai không?”, rồi nhảy vào đấm đá, ném vỡ chiếc điện thoại thông minh của người phụ nữ. Cơ quan công an vào cuộc, hai bên hòa giải, anh ta xin lỗi nạn nhân, bị xử phạt 2.500.000 đồng, buộc phải đền chiếc điện thoại bị ném vỡ.
Đến các siêu thị nước ngoài, một số người Việt đã trộm cắp hàng hóa và bị bắt giữ. Mới đây, ngày 12/10, cảnh sát tỉnh Nara, Nhật Bản xác nhận đã bắt 7 người đến Nhật Bản theo diện đào tạo lao động nước ngoài, do người đàn ông 37 tuổi cầm đầu trộm cắp tại các nhà thuốc, cửa hàng bán đồ thể thao, ước tính 247 lần “chôm” hàng mỹ phẩm, thực phẩm chức năng khoảng 24,5 triệu yên - hơn 5 tỷ đồng.
Và nơi nọ nơi kia, chỉ vì tranh giành một vài mét đất mà cha mẹ và con cái, anh em ruột, vợ chồng sau ly hôn, hàng xóm láng giềng đã kiện tụng, dắt díu nhau ra tòa nặng lời với nhau, hết nghĩa cạn tình. Có những vụ án đau lòng con gái kiện mẹ chỉ để được mấy chục triệu đồng, đẩy mẹ ra đường, coi tiền to hơn đạo hiếu.
Đồng tiền cám dỗ làm tha hóa cán bộ. Có không ít quan chức, cán bộ cấp cao nhận tiền hối lộ, vòi vĩnh những khoản tiền tính bằng triệu USA, để “chống lưng” cho những phi vụ phi pháp, chiếm đất công, công sản, rút ruột công quỹ, nhận quà biếu (hối lộ trá hình) giá trị lớn. Từ năm 2016 đến nay có hàng ngàn cán bộ các cấp, trong đó có hơn 70 cán bộ cấp cao bị xử lý kỷ luật, một số cán bộ bị xử lý hình sự.
Lẽ đương nhiên, cuộc sống hôm nay có bao nhiêu chuyện tốt, việc tốt, nhân văn, nghĩa tình, những tấm gương đẹp tỏa sáng. Nhiều tấm gương sáng nhặt được của rơi giá trị lớn được trả lại người mất. Lấy điều thiện thay cho cái ác. Đừng để tiền bạc gặm nhấm tâm hồn. “Đói cho sạch, rách cho thơm”, nói không với sự cám dỗ của đồng tiền, để cuộc sống hôm nay càng thêm đẹp.
Trở lại câu chuyện cổ dân gian của người Do Thái - nhiều người đang sống không có Tổ quốc, phải phiêu bạt khắp nơi. Nhưng họ vẫn sinh tồn bằng trí tuệ độc đáo, tinh thần kiên cường, thông minh, viết nên văn hóa đẹp, đắp xây nền văn minh rực rỡ.
HẢI VÂN