Tại thủ đô Hà Nội vừa diễn ra hội thảo khoa học về “Xây dựng đô thị thông minh - chính quyền đô thị”. Theo đó, đầu tháng 8-2018, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định phê duyệt Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam, giai đoạn 2018-2025, định hướng đến năm 2030. Mục tiêu của Đề án là xây dựng hoàn thiện - bền vững ít nhất 3 đô thị thông minh ở nước ta, trước năm 2025.
Đây chính là sự khởi đầu cho một hành lang pháp lý thông thoáng, thể hiện quyết tâm cao của Chính phủ trong việc xây dựng các đô thị thông minh - chính quyền đô thị. Đề án yêu cầu các cơ quan chức năng, cơ quan quản lý Nhà nước trên tất cả các lĩnh vực nghiên cứu, xem xét cải tiến, bãi bỏ các thủ tục hành chính nhiêu khê, phiền hà, bãi bỏ nạn giấy tờ bàn giấy, tăng cường ứng dụng công cụ hỗ trợ - công nghệ tin học vào mọi hoạt động công quyền. Hạn chế, tiến tới bãi bỏ nạn gửi thư mời họp qua bưu chính, tăng cường các cuộc hội họp trực tuyến, giảm tốn kém đi lại, mất thời gian. Gọn nhẹ bộ máy hành chính, tinh giản biên chế tổ chức… Đô thị thông minh, chính quyền đô thị thật sự được xây dựng và đi vào hoạt động hiệu lực, hiệu quả phải bắt đầu từ những công việc - cuộc cải biến cách mạng như vừa nêu.
Đô thị xuất hiện từ lâu ở nước ta và trên thế giới. Hiện nay, xu hướng đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ trong cả nước, với nhiều tác động khác nhau trên mọi lĩnh vực. Quản lý đô thị cần sự thay đổi, thích ứng trong việc hình thành và hoạt động hiệu lực, hiệu quả của những chính quyền đô thị. Cần thấy rằng, xây dựng đô thị thông minh là một xu thế tất yếu của kỷ nguyên số - bùng nổ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Đó là sự lựa chọn mang tính tự nguyện, đồng thời cũng mang tính bắt buộc, nếu không muốn chấp nhận sự tụt hậu, đứng bên lề sự phát triển. Xây dựng đô thị thông minh, nói cách khác là xây dựng mô hình quản lý chính quyền đô thị, chính quyền điện tử đang là đòi hỏi bức xúc xuất phát từ cuộc sống.
Đến nay, ở Việt Nam chưa có văn bản pháp luật nào định nghĩa cụ thể khái niệm chính quyền đô thị. Tuy vậy, chúng ta có thể hiểu chính quyền đô thị là bộ máy quản lý các vấn đề trên địa bàn lãnh thổ đô thị; là chính quyền địa phương thực hiện chức năng quản lý Nhà nước các vấn đề trên địa bàn có tính phù hợp với những đặc thù kinh tế - xã hội của đô thị. Quản lý Nhà nước ở đô thị có những tính chất, đặc điểm riêng, như mang tính tập trung cao; có tính đa dạng, phức tạp; đòi hỏi quản lý theo ngành là chủ yếu; quản lý theo quy hoạch; cơ quan hành chính của chính quyền đô thị số đông áp dụng chế độ thủ trưởng hành chính; việc quản lý thực hiện thống nhất, đồng bộ, nhanh nhạy, điều hành bởi chủ thể tạo ra sự liên kết phối hợp và tập trung.
Đô thị thông minh được hiểu là mô hình thành phố ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo để quản lý, nâng cao tiêu chuẩn cuộc sống đô thị, cải thiện chất lượng phục vụ của chính quyền, sử dụng hiệu quả các nguồn lực năng lượng, tài nguyên thiên nhiên, thân thiện với môi trường. Thành phố thông minh xây dựng môi trường sống lấy người dân làm trung tâm, bằng việc kết nối giữa đô thị và người dân trên các nền tảng số, cung cấp các giải pháp dịch vụ, góp phần giải quyết các vấn đề bức xúc do đô thị hóa mang lại.
Tại miền Đông Nam bộ, tỉnh Bình Dương đã đăng ký Đề án hướng tới xây dựng đô thị văn minh - chính quyền đô thị, theo đó biến tỉnh Bình Dương đến năm 2021, tầm nhìn 2030, từ tỉnh thuần nông trở thành tỉnh công nghiệp, dịch vụ, theo mô hình liên kết “ba nhà” - Nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số vào mô hình quản lý đô thị, lấy con người làm trung tâm, đô thị có môi trường sống thân thiện. Thủ đô Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh cũng đã và đang xây dựng Đề án xây dựng đô thị thông minh - xây dựng chính quyền đô thị năng động, hiệu quả, đến năm 2025, tầm nhìn 2030.
Tại BR-VT, vấn đề xây dựng đô thị văn minh - chính quyền đô thị cũng đang được đặt ra bức thiết. Các cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND tỉnh diễn ra trong tuần lễ đầu tháng 11-2018, hướng tới kỳ họp cuối năm của HĐND tỉnh, nhiều cử tri đã nêu những kiến nghị bức xúc về môi trường đô thị, nạn ô nhiễm nguồn nước; quá trình đô thị hóa nhanh, nhưng việc quản lý đô thị chưa theo kịp, còn nhiều bức xúc mà cuộc sống thường ngày đặt ra; nạn lấn chiếm lòng đường, vỉa hè; nạn trộm cắp, một số địa bàn dân cư chính quyền cơ sở quản lý lỏng lẻo, để nạn trộm cắp hoành hành, nạn nghiện hút, bạo hành trẻ em… vẫn diễn ra trên địa bàn, mà các cơ quan chính quyền cơ sở không hay biết.
Cần đoạn tuyệt với những gì không còn thích hợp, thậm chí ngăn cản sự đổi mới và phát triển, hướng tới xây dựng đô thị văn minh - chính quyền đô thị. Đó chính là một trong những công việc cần làm ngay. Đoàn tàu công nghiệp 4.0 vun vút lao về phía trước. Không có ai đứng bên ngoài đoàn tàu 4.0, như Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã lên tiếng. Hãy kịp thời gia nhập đoàn quân của tri thức và công nghệ, mạnh mẽ hướng tới tương lai - Đô thị văn minh - rạng rỡ, huy hoàng!
HẢI VÂN