Ý tưởng tổ chức giải vô địch bóng đá châu Âu được Tổng thư ký Liên đoàn bóng đá Pháp Henri Delaunay đề xuất từ năm 1927 nhưng mãi đến năm 1957 (3 năm sau khi Henri Delaunay qua đời), giải đấu mới được tổ chức. Chiếc cúp vô địch được đặt tên Henri Delaunay để tưởng nhớ đến công lao khai sinh giải đấu của ông.
 |
| ĐT Bồ Đào Nha của Cristiano Ronaldo đang là nhà đương kim vô địch EURO. |
Lịch sử hình thành
Sau khi Jules Rimet đề nghị tổ chức giải vô địch bóng đá thế giới vào giữa thập kỷ 20 của thế kỷ trước, đồng nghiệp, đồng hương của ông là Henry Delaunay cũng đưa ra ý tưởng về một giải vô địch châu Âu dành riêng cho các đội tuyển quốc gia. Tuy nhiên, phải tới hơn 30 năm sau, khi Delaunay đã lên thiên đàng, giấc mơ của ông mới thành hiện thực. Năm 1958, châu Âu trở thành lục địa cuối cùng trên thế giới có một giải vô địch của riêng mình.
Ngày 6/8/1958, UEFA tổ chức lễ bốc thăm Cup châu Âu lần đầu tiên. Trong lần đầu tiên, chỉ có 17 đội bóng tham dự, vắng mặt nhiều cường quốc bóng đá như Tây Đức, Hà Lan, Italia và toàn bộ các đội bóng thuộc Vương quốc Anh. Để tưởng nhớ công lao của Henry Delaunay, giải đấu này được mang tên ông.
Trận đấu đầu tiên
Với thể thức thi đấu ban đầu là đấu loại trực tiếp, 4 đội cuối cùng tập trung về nước chủ nhà (Pháp) đấu 2 trận bán kết, tranh hạng 3 và chung kết. Trận đấu đầu tiên đã diễn ra ngày 29/9/1958, trước 100.572 khán giả ngồi chật cứng SVĐ Lenin, thủ đô Moscow, Liên Xô đã đánh bại Hungary 3-1. Anatoli Ilyia (Liên Xô) trở thành cầu thủ ghi bàn thắng đầu tiên trong lịch sử các vòng chung kết Euro.
Tây Ban Nha cự tuyệt
Tại vòng tứ kết, không khí căng thẳng của “chiến tranh lạnh” đã suýt làm hỏng giải đấu đầu tiên. Sau khi vượt qua Hungary, Liên Xô (thuộc khối XHCN) đụng độ Tây Ban Nha tại tứ kết. Thế nhưng, nhà độc tài Franco nhất quyết khước từ cho đội tuyển Liên Xô tới nước mình thi đấu. UEFA quyết định xử cho Liên Xô thắng 3-0!
Liên Xô đăng quang lần đầu tiên
Euro 1960 tại Pháp là giải vô địch bóng đá châu Âu đầu tiên được UEFA tổ chức. Đội vô địch là Liên Xô, sau khi đánh bại Nam Tư 2-1 trong trận chung kết tại Paris. Giải đấu được tổ chức theo hình thức loại trực tiếp với 17 đội tham dự. Có nhiều sự vắng mặt đáng chú ý khi các đội mạnh như Tây Đức, Ý hay Anh từ chối tham dự giải. Các đội đá hai lượt đi và về theo thể thức sân nhà - sân khách cho tới vòng bán kết. 4 đội mạnh nhất tham dự vòng chung kết được tổ chức ở 1 trong 4 nước giành quyền vào bán kết. Ở tứ kết, Tây Ban Nha từ chối đến Liên Xô và rút khỏi giải đấu, vì vậy lọt vào bán kết có 3 đại diện Đông Âu: Liên Xô, Nam Tư và Tiệp Khắc, cùng đội chủ nhà Pháp.
Ở vòng bán kết, Liên Xô nhấn chìm Tiệp Khắc tới 3-0, nhưng nhắc tới trận đấu này, người ta lại nhớ nhiều tới những pha cứu thua khó tin của thủ thành tài năng Lev Yashin. Trong trận bán kết còn lại, đội chủ nhà Pháp thiếu vắng 2 trụ cột trên hàng công là Fontaine và Raymond Kopa, đành chấp nhận thua sát nút Nam Tư (4-5) trong một trận đấu kịch tính tại sân Công viên các Hoàng tử. Nam Tư đã hai lần bị đối phương dẫn trước với khoảng cách hai bàn, nhưng đã lật ngược tình thế thành công. Tiệp Khắc đánh bại Pháp 2-0 để giành vị trí thứ 3.
Bước vào chung kết, Nam Tư dù vượt lên dẫn trước với bàn thắng của Galic trong hiệp 1, nhưng trong hiệp đấu thứ 2 Liên Xô đã vùng lên với tinh thần “hồng quân” cân bằng tỉ số 1-1 do công của Metreveli. Hoà trong hai hiệp chính, 2 đội phải đấu thêm giờ, và bàn thắng của Ponedelnik ở phút 113 đã đưa cả Liên bang Xô Viết vào lễ hội. Liên Xô đi vào lịch sử với tư cách đội đầu tiên giành chức vô địch Cựu lục địa. Tiệp Khắc giành HCĐ sau khi đánh bại đội tuyển Pháp đang rệu rã 2-0.
Trái bóng Euro 2021 sẽ lăn trên các sân cỏ 12 thành phố ở 12 quốc gia
Ngày 12/6 tới, trái bóng Euro 2021 sẽ lăn trên các sân cỏ 12 thành phố ở 12 quốc gia khác nhau thuộc Liên đoàn bóng đá châu Âu (UEFA) bao gồm: London (Anh), Munich (Đức), Baku (Azerbaijan), Saint Petersburg (Nga), Rome (Ý), Copenhagen (Đan Mạch), Bucharest (Romania), Amsterdam (Hà Lan), Dublin (Cộng hòa Ireland), Bilbao (Tây Ban Nha), Budapest (Hungary), Glasgow (Scotland), thay vì tổ chức ngày hội ở 1 hay 2 quốc gia như thường lệ.
Theo kế hoạch ban đầu, EURO 2020 diễn ra từ 12/6 đến 12/7/2020. Song, thời điểm đó, đại dịch COVID-19 đang lan rộng ở châu Âu, UEFA đã dời lịch tổ chức sang hè 2021, cụ thể là từ ngày 12/6 đến 12/7/2021 theo giờ Việt Nam nhưng vẫn giữ nguyên tên gọi của giải đấu là EURO 2020.
CHƯƠNG NGUYỄN