Các nước thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) dự kiến sẽ thông qua một cam kết mới tại hội nghị thượng đỉnh tổ chức ở The Hague (Hà Lan) vào tuần này, nhằm nâng mức chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP. Trong đó, 3,5% dành cho chi tiêu quân sự cứng và 1,5% cho các hoạt động liên quan như hậu cần, an ninh mạng và y tế.
 |
| Tổng Thư ký NATO Mark Rutte. |
Giới quan sát cho rằng, cam kết này có thể được xem là kết quả của những nỗ lực lâu dài từ Tổng thống Mỹ Donald Trump trong việc thúc đẩy các đồng minh chia sẻ gánh nặng quốc phòng. Dự kiến, ông Trump sẽ phát biểu tại phiên bế mạc hội nghị, trong đó đề cập đến vai trò của Mỹ trong quá trình thúc đẩy thỏa thuận này.
Tuy nhiên, quá trình đàm phán về thời điểm thực hiện cam kết vẫn còn nhiều khác biệt. Một số quốc gia thành viên muốn thời hạn kéo dài đến năm 2035, trong khi Mỹ và một số nước Đông Âu thúc đẩy mốc sớm hơn, vào khoảng năm 2030. Tổng Thư ký NATO Mark Rutte được cho là đã đề xuất năm 2032 như một giải pháp trung dung.
Hội nghị năm nay được tổ chức với thời lượng rút gọn - chỉ trong vòng 24 giờ - với 2 sự kiện chính gồm bữa tối tại hoàng cung Hà Lan và một cuộc họp Hội đồng Bắc Đại Tây Dương. Việc thu hẹp quy mô hội nghị được đánh giá là nhằm giảm thiểu rủi ro phát sinh trong bối cảnh còn tồn tại nhiều bất đồng giữa các nước thành viên, đặc biệt liên quan đến chi tiêu quốc phòng và vấn đề Ukraine.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chỉ được mời tham dự bữa tối khai mạc và sẽ không có cuộc họp riêng giữa NATO và Ukraine trong khuôn khổ hội nghị lần này. Một số quốc gia thành viên từng đề xuất tổ chức phiên họp như vậy, nhưng chưa đạt được đồng thuận. Trong bối cảnh xung đột tại Ukraine vẫn tiếp diễn và chính sách đối ngoại của Mỹ đang dịch chuyển trọng tâm sang Trung Đông và châu Á, các nước thành viên NATO đang tìm cách vừa tăng cường năng lực quốc phòng, vừa duy trì sự thống nhất nội khối.
Phát biểu gần đây tại London, Tổng Thư ký Mark Rutte cho biết, liên minh cần “tăng 400% khả năng phòng thủ tên lửa và phòng không, bổ sung hàng nghìn xe bọc thép và xe tăng, cùng hàng triệu đơn vị đạn pháo”. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc mở rộng năng lực hậu cần, vận chuyển và y tế phục vụ chiến lược phòng thủ chung.
Dù cam kết 5% được đánh giá là bước tiến đáng kể, một số quốc gia vẫn đối mặt với thách thức trong việc đáp ứng mục tiêu này. Tây Ban Nha - nước có mức chi tiêu quốc phòng thấp nhất trong khối - đã đề nghị được miễn trừ khỏi cam kết. Một số nước khác như Bỉ, Italy và thậm chí là Anh vẫn chưa đạt ngưỡng 2% mà NATO đề ra từ năm 2014.
Thủ tướng Anh Keir Starmer cho biết, nước này đặt mục tiêu chi 2,5% GDP cho quốc phòng vào năm 2027 và hướng tới 3% vào năm 2034. Trong khi đó, Mỹ được cho là đang khuyến khích các quốc gia ngoài NATO, trong đó có Nhật Bản, nâng tỷ lệ chi tiêu quốc phòng lên mức tương tự và coi đây là “tiêu chuẩn toàn cầu” mới.
Theo giới phân tích, dù chưa thể giải quyết triệt để mọi bất đồng, cam kết mới có thể đặt nền tảng cho một tiến trình “châu Âu hóa NATO”, thúc đẩy vai trò tự chủ lớn hơn của châu Âu trong liên minh quân sự xuyên Đại Tây Dương.
XUÂN SANG