Xu thế đối đầu giữa các cường quốc ngày càng rõ nét

Khép lại sau 3 ngày làm việc, Hội nghị An ninh Munich (MSC) lần thứ 55 đã phản ánh một cách khá rõ nét sự suy yếu của trật tự toàn cầu hiện hành, đẩy thế giới vào một thời kỳ bất ổn mới.

Chủ tịch MSC Wolfgang Ischinger phát biểu tại Hội nghị An ninh Munich ngày 15-2. Ảnh: AFP

Trong bài phát biểu bế mạc hội nghị ngày 17-2, Chủ tịch MSC Wolfgang Ischinger nhấn mạnh, hầu hết các đại biểu tham gia đều có chung quan điểm trật tự quốc tế đang trong “hình thái tồi tệ”. Nếu như ở MSC lần thứ 54 vào năm 2018, các quan điểm cho rằng thế giới đang đứng ở bờ vực xung đột lớn và dự đoán về một kỷ nguyên bất ổn mới vẫn còn bị hoài nghi, thì đến MSC lần thứ 55, điều này dần trở nên rõ ràng hơn. Những mâu thuẫn lớn cùng sự chia rẽ, thậm chí là đối đầu giữa các cường quốc, đã được bộc lộ ở MSC lần này. Thực tế này cũng phản ánh thực trạng thế giới đang bên bờ vực “khủng hoảng lòng tin”.

Một trong những yếu tố quan trọng giúp châu Âu nói riêng, và thế giới nói chung, đạt được sự ổn định và thịnh vượng trong suốt hơn 70 qua kể từ sau Chiến tranh Thế giới lần thứ Hai là sự hợp tác chặt chẽ và toàn diện giữa châu Âu và Mỹ. Tuy nhiên, kể từ khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền, mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương giữa Mỹ và châu Âu đã có nhiều rạn nứt, và đây cũng là một điểm nhấn của MSC lần thứ 55.

Trong bài phát biểu được dư luận quốc tế đánh giá cao, Thủ tướng nước chủ nhà, bà Angela Merkel lên tiếng kêu gọi sự hợp tác giữa các bên dựa trên chủ nghĩa đa phương. Theo bà Merkel, trật tự thế giới với dạng cấu trúc hiện tại đang có nguy cơ không thể tồn tại lâu.

Bài phát biểu dài nửa tiếng của Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence lại thể hiện quan điểm trái ngược khi ông một lần nữa bảo vệ chính sách “Nước Mỹ trước tiên” của chính quyền Tổng thống Donald Trump với những lý lẽ bị đánh giá là khô cứng.

Tất cả những chủ đề gây căng thẳng trong quan hệ Mỹ và châu Âu thời gian gần đây được Phó Tổng thống Mỹ Pence nhắc lại như một hình thức công khai tiếp tục gây áp lực đối với EU, gồm vấn đề tăng chi tiêu quốc phòng tại châu Âu trong khuôn khổ NATO, đòi EU phải rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran, cũng như ngừng dự án đường ống dẫn khí đốt Dòng chảy Phương Bắc 2 (Nord Stream 2) với Nga.

Diễn biến của MSC lần này đã khoét sâu thêm mâu thuẫn và tình trạng nghi kỵ lẫn nhau giữa Mỹ và các đồng minh chủ chốt bên kia bờ Đại Tây Dương. Từ vấn đề Iran tới Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF), quan điểm của Mỹ và EU đang có khoảng cách khá xa và cách tiếp cận của Washington trong những vấn đề này đang bị đánh giá có thể gây tổn hại tới an ninh châu Âu.

Mâu thuẫn giữa Mỹ và Trung Quốc cũng được phơi bày phần nào tại Hội nghị An ninh Munich, khi Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence kêu gọi tẩy chay tập đoàn công nghệ hàng đầu Trung Quốc Huawei, nhấn mạnh rằng Mỹ đã nêu rõ với các đối tác an ninh về những mối đe dọa từ công ty này cũng như các công ty viễn thông khác của Trung Quốc. Ngược lại, Trung Quốc phản đối chủ nghĩa bảo hộ và “sự thống trị về công nghệ” của Mỹ, đồng thời nêu rõ quan điểm “hợp tác cùng có lợi”.

Chủ đề Mỹ rút khỏi INF với Nga cũng khiến bầu không khí ở MSC năm nay trở nên “nóng” hơn. Đức đã đề xuất một phiên bản đa phương của INF, song lại nhận được những ý kiến trái chiều. Về phần mình, Nga cho rằng MSC từ một ý tưởng tốt nhưng nay đã bị phương Tây biến thành một công cụ tuyên truyền, phát đi những thông tin không trung thực về nước Nga. Trong khi đó, Trung Quốc lại phản đối ý tưởng kêu gọi nước này tham gia phiên bản đa phương của INF, với lý do “không đặt ra mối đe dọa với ai”…

Theo thông lệ, Hội nghị An ninh Munich được coi là diễn đàn để thảo luận về những vấn đề an ninh lớn mà thế giới đang phải đối mặt và đề xuất các sáng kiến nhằm đối phó, với mục tiêu thúc đẩy việc giải quyết xung đột một cách hòa bình cùng hợp tác và đối thoại quốc tế. Tuy nhiên, diễn biến của MSC lần thứ 55 cho thấy quan điểm của các nước trong việc ứng phó với các thách thức an ninh toàn cầu đang rất khác biệt, đồng thời khả năng hợp tác và đối thoại trong những vấn đề này cũng bị hạn chế đáng kể, một phần vì các nước không thể chia sẻ lợi ích mà đang có xu hướng thiên về các hành động đơn phương.

PHẠM THẮNG