Hiệp ước toàn cầu về di cư đang gây chia rẽ

Mặc dù đã được hơn 150 nước chính thức thông qua ngày 10-12 tại Hội nghị Liên hợp quốc (LHQ) diễn ra tại Marrakesh, Morocco, song Hiệp ước toàn cầu về di cư lại đang gây tranh cãi nảy lửa, thậm chí có nguy cơ gây chia rẽ sâu sắc trong lòng châu Âu và Mỹ.

Hội nghị về di cư của Liên hợp quốc ở TP. Marrakech của Morocco.

Hiệp ước toàn cầu về di cư ra đời trong bối cảnh làn sóng người di cư đổ tới châu Âu với quy mô lớn nhất kể từ sau Thế chiến 2, trong khi đó làn sóng di cư tại Trung Mỹ cũng đang trở nên nghiêm trọng hơn cho thấy mức độ cần thiết phải giải quyết vấn đề này ở các nước. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, tất cả các quốc gia thành viên của LHQ cùng nhau đàm phán một thỏa thuận về di cư theo cách toàn diện như vậy. Tổng thống Pháp Emanuel Macron cho rằng hiệp ước sẽ cải thiện mức độ hợp tác giữa các nước thành viên trong vấn đề kiểm soát di cư.

Dù vậy, tại thời điểm được chính thức thông qua, vẫn có nhiều quốc gia “nối gót” Mỹ rời bỏ thỏa thuận này. Đến nay, đã có hơn 10 quốc gia thành viên của LHQ tuyên bố họ không có ý định ký hiệp ước hay cân nhắc làm điều này. Trong những tuyên bố của mình, Washington đã gọi Hiệp ước toàn cầu về di cư an toàn, có trật tự và thường xuyên là “một nỗ lực của LHQ nhằm tăng kiểm soát toàn cầu và giảm quyền tự quyết của các nước đối với hệ thống nhập cư của chính mình”.

Tuyên bố của Mỹ thậm chí còn liệt kê một số quan điểm phản đối mà nước này cho rằng mâu thuẫn với luật pháp Mỹ. Washington lo ngại hiệp ước của LHQ đang xem nhẹ tác động của di cư đối với các nước điểm đến, chẳng hạn như mất cơ hội việc làm với người bản xứ, đặc biệt đối với nhóm người lao động kỹ năng thấp và gia tăng áp lực đối với ngành dịch vụ công.

Trong khi đó, tại châu Âu, lục địa vốn bị coi là chịu nhiều thiệt hại nhất từ cuộc khủng hoảng người di cư bùng phát từ năm 2015, hiệp ước di cư này được đón nhận với những thái độ khác nhau. Đức, quốc gia đầu tàu trong EU, ủng hộ mạnh mẽ hiệp ước này. Thủ tướng Angela Merkel lên tiếng bảo vệ văn kiện, cho rằng cũng giống như hiệp ước cho người tị nạn, Hiệp ước toàn cầu về di cư là “đáp án đúng” để các nước cùng nhau giải quyết các vấn đề toàn cầu.

Có lẽ cuộc khủng hoảng người tị nạn với những tác động không thể thống kê hết được đã chỉ ra tầm quan trọng của việc cần tìm ra một giải pháp chung giải quyết vấn đề di cư trong bối cảnh không quốc gia nào có thể tự mình xử lý được. Và cũng có thể vì không có sự ràng buộc về mặt pháp lý, Đức nhận thấy sự hợp tác này là cùng có lợi và hoàn toàn đúng đắn.

Dù nhận được sự đồng thuận thông qua của nhiều nước song Hiệp ước toàn cầu về di cư của LHQ lại đang tạo ra làn sóng xáo động ở “lục địa già”, đặc biệt là ở Pháp và Bỉ. Sự phản đối hiệp ước tại những quốc gia châu Âu chứng kiến sự trỗi dậy của các phe phái cực hữu. 8 quốc gia thành viên EU gồm Ba Lan, Hungary, Cộng hòa Czech và Slovakia (nhóm Visegrád), cùng Croatia, Slovenia, Bulgaria, Áo và quốc gia ngoài EU là Thụy Sĩ đã tuyên bố không ký hiệp ước này. Nhiều cuộc tranh cãi đã nổ ra, thậm chí biểu tình bạo loạn xảy ra, có nguy cơ gây ra khủng hoảng xã hội.

Thực tế cho thấy vấn đề hiện nay gần giống với những gì đã xảy ra ở đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng năm 2015, khi Italia, Hy Lạp và Đức không thể tin tưởng vào các đối tác của họ trong EU.

Dù đã có hơn 150 quốc gia thông qua Hiệp ước toàn cầu về di cư, song những lợi ích trong vấn đề an ninh và biên giới của các quốc gia xuất phát, quá cảnh hay đích đến, việc thực thi văn kiện toàn cầu này quả là một thử thách lớn.

BẢO TRÂN