Sau một quá trình đàm phán marathon kéo dài cả năm, cuối cùng Mỹ cũng hoàn tất nguyện vọng của Tổng thống Donald Trump hủy bỏ Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) và thay bằng Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMCA).
 |
| Để có được thương mại công bằng, Tổng thống Donald Trump cương quyết thay NAFTA bằng USMCA. |
Ngay từ khi bước chân vào Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã công khai quan điểm NAFTA là một hiệp định thương mại lỗi thời, thảm họa và gây phương hại cho nền kinh tế Mỹ. Cùng với quyết định rút Mỹ khỏi TPP, ông chủ Nhà Trắng cũng quyết tâm đàm phán lại hiệp định vốn đã tồn tại 25 năm NAFTA với những điều khoản có lợi hơn cho nước Mỹ. Dưới đây là những nội dung mới và quan trọng nhất của USMCA so với NAFTA.
Mở cửa thị trường bơ sữa Canada: Việc Canada chấp nhận mở cửa thị trường bơ sữa của nước này được coi là một thắng lợi đối với Washington. Giữa Mỹ và Canada, đây chính là vấn đề đàm phán cam go nhất. Theo điều khoản cũ trong NAFTA, Canada hạn chế hạn ngạch sữa và pho mai cũng như các sản phẩm bơ sữa khác nhập khẩu từ Mỹ. Tuy nhiên, theo thỏa thuận trong USMCA, hạn ngạch mới được nâng lên đáng kể. Đáp lại, Mỹ cũng sẽ mở cửa cho các sản phẩm bơ sữa và đường từ Canada. Sự nhượng bộ của phía Ottawa đã xóa bỏ một điểm mấu chốt nan giải mà Trump cho rằng đó là bế tắc chính của một thỏa thuận.
Sản xuất ô tô: Thoả thuận mới yêu cầu các nước thành viên phải sử dụng nhiều hơn linh kiện xe ô tô sản xuất tại Bắc Mỹ. 3 nước Mỹ, Mexico và Canada nhất trí với những thay đổi sâu rộng đối với những yêu cầu về sản xuất và lao động mà giới chức Mỹ cho rằng cần phải tăng lương và ngăn chặn việc dịch chuyển sản xuất ra nước ngoài. Đáng chú ý nhất, USMCA yêu cầu 75% linh kiện ô tô phải được sản xuất trong khu vực, tăng mạnh so với mức cũ là 62,5% và 40-45% được thực hiện bởi số công nhân được trả ít nhất 16 USD/giờ.
Điều khoản Hoàng hôn: USMCA vẫn có hiệu lực trong 16 năm nhưng sẽ được xem xét lại 6 năm một lần. Nếu các bên quyết định gia hạn thỏa thuận, hiệp định sẽ có hiệu lực thêm 16 năm nữa. Tuy nhiên, nếu có vấn đề cần phải bàn thảo, 3 nước có 10 năm để đàm phán giải quyết bất đồng trước khi hiệp định hết hạn. Các nhà đàm phán Canada và Mexico cũng như ngành công nghiệp Mỹ đã bác bỏ hoàn toàn yêu cầu của Mỹ rằng bất kỳ NAFTA mới nào đều có “điều khoản hoàng hôn” yêu cầu các bên phải ký lại thỏa thuận này sau mỗi 5 năm.
Kìm hãm tỷ giá hối đoái: Điều khoản này nhằm ngăn chặn các quốc gia không phá giá đồng nội tệ. Tuy nhiên, mục tiêu xa hơn của điều khoản không nhằm vào Mỹ, Mexico và Canada, những quốc gia có tỷ giá hối đoái vốn do thị trường quyết định. Thay vào đó, điều khoản này được coi là thông điệp gửi tới các quốc gia khác bên ngoài Bắc Mỹ. Quy định nghiêm ngặt hơn của điều khoản này có thể trao cho Mỹ một công cụ đòn bẩy trong đàm phán thương mại với các đối tác khác, trong đó có Trung Quốc.
Giải quyết tranh chấp: Trước quyết tâm của Canada về cơ chế giải quyết tranh chấp mà trước đây gọi là Chương 19, Mỹ đã phải nhất trí duy trì điều khoản này trong thỏa thuận. Giới chức Canada đã kiên quyết bác bỏ yêu cầu của Trump trong việc loại bỏ các điều khoản để giải quyết những bất đồng thông qua trọng tài quốc tế, điều mà Ottawa đã áp dụng thành công để thách thức hàng rào thuế quan của Mỹ. Tuy nhiên, USMCA thay đổi chút ít đối với các quyền giải quyết tranh chấp “Nhà đầu tư-Nhà nước” đang gây nhiều tranh cãi, những quyền mà giới chỉ trích cho rằng đã cho phép các công ty và nhà đầu tư tiềm năng làm mất hiệu lực luật pháp sở tại và các phán quyết của tòa án thông qua trọng tài vô trách nhiệm.
Giảm thuế nhập khẩu ô tô: USMCA qui định miễn thuế đối với 2,6 triệu ô tô nhập khẩu từ Mexico và Canada mỗi năm, cũng như một số lượng không hạn định dòng xe tải hạng nhẹ và phụ tùng ô tô trị giá hàng chục tỷ USD.
Thương mại kỹ thuật số: Khi NAFTA có hiệu lực năm 1994, thương mại điện tử thế giới khi đó mới chỉ ở thời kỳ “hồng hoang”. Do đó, cập nhật hóa điều khoản này trong bối cảnh hiện nay là điều tất yếu. USMCA cấm đánh thuế hải quan đối với hàng hóa được phân bổ thuộc dạng số hóa như phần mềm, trò chơi điện tử, sách điện tử, âm nhạc và phim ảnh. Bên cạnh đó, hiệp định mới cũng giới hạn sự can thiệp của chính quyền địa phương trong việc buộc các công ty tiết lộ mã nguồn tương thích hoặc áp đặt những hạn chế đối với các cơ sở lưu trữ dữ liệu.
Quyền của người lao động: Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer cho biết các biện pháp bảo hộ lao động trong USMCA là những điều khoản đàm phán cam go nhất. Theo thỏa thuận, Mexico cam kết đối với những hành động pháp lý cụ thể để chuẩn bị cho việc công nhận quyền thương lượng tập thể một cách hiệu quả. Thỏa thuận cũng bao gồm các yêu cầu sâu rộng về quyền lao động được quốc tế thừa nhận như: cấm nhập khẩu hàng hóa được sản xuất nhờ lao động cưỡng bức, ngăn chặn bạo lực đối với người lao động và đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn cho người lao động nhập cư.
Điều khoản không “bắt tay” với Trung Quốc: USMCA cũng bao gồm một điều khoản được đưa ra để ngăn chặn Ottawa hoặc Mexico City tìm kiếm thỏa thuận có lợi hơn với Trung Quốc. Nếu bất kỳ một trong những bên ký kết hiệp định này tìm cách ký kết thỏa thuận thương mại tự do với “nền kinh tế phi thị trường” - được hiểu là Trung Quốc, các bên còn lại khi đó sẽ được phép hủy thỏa thuận 3 bên được công bố hôm 1-10 và thay thế bằng thỏa thuận song phương.
THANH TUẤN