Áp dụng cơ chế "cảng mở" ở CM-TV, được không?

Ngành hải quan đang rà soát, khẩn trương xây dựng phương án thí điểm quản lý, giám sát hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh, trung chuyển vận chuyển qua lại giữa các cảng trong cùng một cụm cảng (cảng mở) nhằm phát huy tối đa tiềm năng cụm cảng Cái Mép - Thị Vải (CM-TV).

Nhân viên hải quan giám sát hàng hóa XNK tại khu vực cảng Cái Mép.

Nhiều bất cập

Ông Phạm Thành Công, Phó Tổng giám đốc Công ty CP Logistics Quốc tế Cái Mép (CAMIL) cho biết, hiện nay, các cảng tại CM-TV (trừ Gemalink) chỉ tiếp nhận được một tàu mẹ làm hàng tại một thời điểm, khiến các cảng dư thừa cầu bến, gây lãng phí đầu tư. Ngoài ra, vị trí các cảng nằm độc lập nên việc luân chuyển hàng hóa gặp nhiều khó khăn. Cụ thể, việc luân chuyển hàng hóa giữa tàu mẹ và các tàu feeder, tàu nội địa, sà lan, từ bãi cảng này đến bãi cảng khác... đều phải làm thủ tục niêm phong, kẹp chì, mở tờ khai chuyển cảng…

Theo ông Đỗ Công Khanh, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Cảng Cái Mép Gemadept - Terminal Link, thực tế tổng chiều dài các bến cảng container khu vực CM-TV trung bình khoảng 600m mỗi bến. Ngoại trừ bến cảng TCIT và TCCT đang liên kết khai thác, các bến container còn lại đều đang hoạt động độc lập với 12 cổng ra vào để kiểm tra hải quan.

Ông Khanh cho biết, phương tiện vận chuyển hàng hóa, trang thiết bị, nhất là xe đầu kéo chuyên dụng trong cảng không đăng ký biển số nên không thể chạy giữa các cảng, không tối ưu được hiệu suất sử dụng. Một khó khăn nữa là việc đóng, dỡ hàng xuất nhập khẩu vào - ra container, đưa hàng vào kho ngoại quan, kho CFS…, làm thủ tục hải quan nếu thực hiện ở cảng cạn thì khi xuất, nhập tàu phải làm thủ tục hải quan chuyển cảng.

“Các thủ tục chuyển hàng liên cảng chưa linh động, mất thời gian, năng suất chuyển cảng thấp đã làm giảm tính cạnh tranh. Đây là nguyên nhân các hãng tàu không tăng sản lượng hàng trung chuyển ở khu cảng CM-TV”, ông Đỗ Công Khanh nói.

Giải pháp “cảng mở” liệu có khả thi?

Hiện nay, Tổng cục Hải quan đã và đang nghiên cứu, xây dựng dự thảo quyết định thí điểm quản lý, giám sát hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh, trung chuyển vận chuyển qua lại giữa các cảng trong cùng một cụm cảng, tức là thí điểm cảng mở.

Theo đó, khi thí điểm sẽ quy định cụ thể phạm vi giới hạn và nguyên tắc bố trí khu vực cảng mở; hàng hóa thông qua khu vực cảng; vận chuyển hàng hóa từ cầu cảng vào khu vực cảng mở và ngược lại; thủ tục hải quan đối với hàng hóa thông qua khu vực cảng mở...

Mục đích xây dựng quy chế cảng mở tạo thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa giữa các cụm cảng container trong cùng khu vực. Tuy nhiên, giải pháp này đang gặp những trở ngại nhất định đối với hệ thống cảng CM-TV.

Chẳng hạn việc phải có tường rào bao quanh khu vực cảng mở ở CM-TV là khó khả thi vì các cảng container nằm trải dài, không liên tục, có chỗ cách nhau con sông. Ngoài ra, việc sử dụng phần mềm chung cho cảng mở cũng cần phải được quy định cụ thể, có chuẩn kết nối, trao đổi với hệ thống của cơ quan hải quan và các DN kinh doanh cảng biển thuộc khu vực cảng mở.

Từ những vấn đề trên, góp ý cho vấn đề về cảng mở, ông Lê Văn Thung, Phó Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh cho rằng, nếu thực hiện cơ chế cảng mở tại cụm cảng CM-TV cần ban hành quy trình hải quan cụ thể và cơ chế phối hợp, trao đổi thông tin giữa hải quan và DN kinh doanh cảng.

Ông Thung đề xuất, không yêu cầu phải có tường rào cứng bao quanh cảng mở. Cơ quan hải quan có thể áp dụng các biện pháp nghiệp vụ (như camera, quản lý rủi ro, kiểm soát hải quan…) để giám sát đối với hàng hóa vận chuyển qua lại trong nội bộ cảng mở. Điều chỉnh nội dung quy định về công tác giám sát hải quan tại cảng mở trong quyết định theo hướng đối với cơ quan hải quan xem khu vực “cảng mở” như là một cảng.

“Mọi hoạt động bên trong cảng mở do đơn vị vận hành cảng mở chịu trách nhiệm trước pháp luật. Cơ quan hải quan không phải giám sát đối với hoạt động của các cảng nhỏ bên trong cảng mở. DN khai mã địa điểm xếp dỡ, mã cảng trên tờ khai theo thông tin của cảng mở, đồng thời có thể hiện thông tin cảng con bên trong cảng mở”, ông Lê Văn Thung trao đổi.

Bài, ảnh: TRÀ NGÂN