Cái Mép - Thị Vải (CM-TV) được coi là “cửa ngõ” quan trọng của Việt Nam trong việc kết nối giao thương quốc tế. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, việc tạo ra các cơ chế và chính sách cảng mở là yếu tố then chốt.
 |
| Cảng CMIT và TCCT đã chính thức mở cảng kết nối vào tháng 5/2024. |
Cần thiết và cấp bách
Tổng chiều dài các bến cảng container khu vực CM-TV hiện hữu khoảng 5.470m, trung bình khoảng 600m mỗi bến. Ngoại trừ cảng TCTT và CMIT đang liên kết khai thác, các bến container còn lại đều đang hoạt động độc lập với 12 cổng ra vào để kiểm tra hải quan. Trong khi đó, kích cỡ tàu mẹ container cập bến ngày càng tăng khiến mỗi cảng chỉ có thể tiếp nhận được 1 tàu mẹ làm hàng tại một thời điểm.
Thực trạng trên đã khiến các cảng dư thừa cầu bến, gây lãng phí đầu tư. Ngoài ra, vị trí các cảng nằm độc lập với nhau nên việc luân chuyển hàng hóa gặp nhiều khó khăn. Đơn cử như các phương tiện vận chuyển hàng hóa, trang thiết bị nhất là xe đầu kéo chuyên dụng trong cảng do không có đăng ký biển số phương tiện giao thông để lưu thông ngoài khu vực cảng nên không thể chạy giữa các cảng, không tối ưu được hiệu suất sử dụng. Việc đóng, dỡ hàng xuất nhập khẩu vào/ra container, đưa hàng vào kho ngoại quan, kho CFS…, làm thủ tục hải quan nếu thực hiện ở cảng cạn thì khi xuất, nhập tàu phải làm thủ tục hải quan chuyển cảng.
Đại tá Bùi Văn Quỳ, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn, Chủ tịch Hiệp hội Cảng biển Đông Nam Á cho rằng, CM-TV đang bị chia thành nhiều bến cảng nhỏ, mỗi bến cảng chỉ có chiều dài từ 300 - 600m, trong khi tàu container cỡ lớn hiện nay dài 400m.
“CM-TV muốn trở thành một cảng trung chuyển, tầm cỡ quốc tế mà chưa có cảng mới, thì phải làm mới cảng cũ bằng nhiều biện pháp. Các nhà khai thác cảng trong cụm cảng CM-TV cần liên minh lại với nhau, hợp tác trở thành đối tác của nhau”, Đại tá Bùi Văn Quỳ đề xuất.
Tại buổi làm việc với Bộ Tài Chính về ban hành thí điểm cơ chế cảng mở tại cụm cảng CM-TV vào tháng 5/2024, ông Lê Ngọc Khánh, Phó Chủ tịch tỉnh cho rằng, để thúc đẩy CM-TV thành khu cảng cửa ngõ, trung chuyển quốc tế, cần có sự kết nối khai thác giữa các bến cảng trong cùng khu vực. Đồng nghĩa với việc phải sớm nghiên cứu hình thành, thí điểm cơ chế “cảng mở” nhằm tối ưu hóa công suất khai thác và tận dụng tối đa cầu bến của nhau là cần thiết và cấp bách.
Thực hiện chính sách “cảng mở” với cơ chế quản lý phù hợp
Ông Nguyễn Thanh Sang, Phó Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh cho biết, nhằm tạo thuận lợi việc vận chuyển hàng hóa qua lại giữa các bến cảng container khu vực CM-TV, ngành hải quan và các bộ, ngành liên quan đang xây dựng thông tư quy định về giám sát hải quan đối với hàng hóa vận chuyển chịu sự giám sát hải quan qua lại giữa các bến cảng.
Thông tư được ban hành sẽ giúp DN giảm thời gian, chi phí nhưng vẫn đảm bảo công tác quản lý, giám sát hàng hóa của cơ quan hải quan, thúc đẩy việc luân chuyển hàng hóa, gia tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước.
Từ góc độ của nhà quản lý về hải quan, ông Đào Duy Tám, Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan cho rằng, quá trình rà soát, nghiên cứu nhận thấy, khái niệm cảng mở chưa được quy định tại Bộ luật Hàng hải, Luật Hải quan và các văn bản quy phạm pháp luật hiện đang còn hiệu lực. Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính) đã dự thảo tờ trình báo cáo Thủ tướng Chính phủ đề xuất giao Bộ GT-VT chủ trì, nghiên cứu tổng thể về chính sách cảng mở và đề xuất cơ chế quản lý phù hợp.
Trên cơ sở nội dung dự thảo Thông tư đã lấy ý kiến của các bộ, ngành, UBND tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu và DN kinh doanh cảng có liên quan, Tổng cục Hải quan sẽ nghiên cứu, tiếp thu để sửa đổi, bổ sung quy định tại Thông tư số 38/2015/TT-BTC ngày 25/3/2015, Thông tư số 39/2018/TT-BTC ngày 20/4/2018 của Bộ Tài chính để có sự thống nhất trong quản lý, thực hiện giám sát hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh, trung chuyển vận chuyển qua lại giữa các cảng trong cùng một cụm theo hướng tối giản quy trình kiểm tra.
“Trong khi chờ sửa đổi quy định pháp luật hiện hành, để giải quyết vướng mắc và tạo thuận lợi hơn nữa cho hoạt động vận chuyển hàng hóa giữa các cảng tại CM-TV, Tổng cục Hải quan đang nghiên cứu giải pháp về việc sử dụng chung mã cảng đối với các cảng container trong khu vực. Theo đó, thay vì mỗi cảng container có 1 mã độc lập như hiện nay, với phương án cấp 1 mã cảng dùng chung duy nhất cho toàn bộ các cảng; khi tàu đến hoặc rời cảng, người khai hải quan chỉ cần khai mã cảng đích hoặc cảng xếp dỡ hàng theo mã dùng chung đã được cấp”, ông Đào Duy Tám cho biết thêm.
Bài, ảnh: TRÀ NGÂN