Có hàng trăm năm tuổi đời, hơn 50 cây bàng ở Côn Đảo đã được công nhận là Cây di sản.
 |
| Hàng cây bàng cổ thụ trên đường Tôn Đức Thắng. |
Cây di sản
Quanh khu vực từ trại tù Phú Hải, dọc theo các tuyến đường Lê Duẩn, Tôn Đức Thắng… là những cây bàng cổ thụ trăm tuổi tỏa bóng mát. Theo thời gian, nhiều cây bàng có thân to đến ba bốn vòng tay người ôm, cao hàng chục mét, đứng sừng sững, hiên ngang giữa nắng gió. So với bàng trồng ở đất liền, cây bàng ở Côn Đảo có lá thẫm màu hơn, to và dày hơn, vỏ cây sần sùi, gân guốc hơn.
Bà Phạm Thị Tám, Phó Giám đốc Bảo tàng Thư viện tỉnh cho biết, huyện Côn Đảo hiện có 79 cây được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là Cây di sản Việt Nam, trong đó có 51 cây bàng với tuổi đời từ 130 đến 150 năm, tính từ thời kỳ thực dân Pháp bắt đầu xây dựng hệ thống nhà tù vào năm 1862.
Theo lời kể của hướng dẫn viên Trần Thị Vịnh, cây bàng đã gắn bó với đảo từ bao đời, kiên cường vượt qua những thử thách khắc nghiệt của thiên nhiên để tồn tại như những chứng nhân lịch sử. Trong giai đoạn “địa ngục trần gian”, cây bàng từng góp phần cứu sống nhiều tù nhân. Mỗi lần được cai ngục cho ra ngoài, người tù thường lén hái lá bàng non và trái bàng xanh, giấu trong người hoặc ngậm trong miệng để mang vào phòng giam chia sẻ cho đồng đội cùng ăn. Ban đầu, lá bàng và trái bàng chỉ đơn thuần là nguồn rau xanh bổ sung do khẩu phần ăn khắc nghiệt chỉ có cơm hẩm, cá mục. Về sau, người tù còn phát hiện lá bàng có thể giúp giảm đau vết thương, hạn chế mưng mủ, chữa tiêu chảy. Những chiếc lá bàng vàng rụng trên sân cũng được gom nhặt để lót nằm, mong giữ được chút hơi ấm trên nền đá lạnh của trại giam.
“Ngoài ra, người tù còn đốt lá bàng khô lấy tro làm mực viết thư để truyền tin cho nhau. Gốc bàng xù xì, nhiều rễ nổi còn được chọn làm nơi giấu thư, là hộp thư liên lạc bí mật. Họ cũng dùng lá bàng nguyên vẹn để chép lại những vần thơ cách mạng đầy khí phách, nhằm tố cáo tội ác kẻ thù và động viên nhau giữ vững ý chí chiến đấu, vượt qua gian lao”, bà Vịnh chia sẻ.
Ngày nay, chiến tranh đã lùi xa, nhưng những cây bàng trên đảo vẫn âm thầm tỏa bóng mát trong những ngày nắng hạ, tiếp tục che chắn cho người dân mỗi mùa biển động. Những cây bàng cổ thụ không chỉ góp phần vào cảnh quan mà còn tạo nên vẻ đẹp trầm mặc, cổ kính và độc đáo cho Côn Đảo.
Đến món ăn đặc sản
Không chỉ mang sứ mệnh gắn liền với lịch sử, cây bàng Côn Đảo còn tiếp tục đồng hành cùng người dân trong thời bình thông qua những sản vật đặc trưng như mứt bàng và bánh quy hạt bàng.
 |
| Sản xuất mứt hạt bàng tại Côn Đảo. |
Mùa bàng chín rộ vào khoảng tháng 6 đến tháng 7 hằng năm. Khi quả bàng rụng, nhiều người dân Côn Đảo rủ nhau đi nhặt về, chẻ lấy hạt để làm mứt. Mứt hạt bàng là món đặc sản mang đậm dấu ấn Côn Đảo mà nhiều du khách thường mua về làm quà. Hạt bàng khi ăn có vị bùi, béo, được tẩm ướp với đường, muối, gừng hoặc sa tế, tạo nên hương vị vừa ngọt, vừa mặn, lại cay nhẹ đầy hấp dẫn.
Bên cạnh món mứt truyền thống, Côn Đảo còn có bánh quy hạt bàng, một loại đặc sản mới được nhiều du khách ưa chuộng. Anh Nguyễn Hoài Hận cho biết, đầu năm 2022, anh mở tiệm bánh mang tên Hani Bakery trên đường Nguyễn Duy Trinh, khu dân cư số 5, huyện Côn Đảo để sản xuất và bán các loại bánh, trong đó có bánh quy hạt bàng.
Theo chia sẻ của anh Hận, hạt bàng được xay nhuyễn, trộn cùng bơ, trứng, bột và các loại gia vị khác để làm bánh. Mỗi chiếc bánh đều được trang trí thêm một hạt bàng nguyên ở mặt trên. Nhờ công thức đặc biệt cùng hương thơm nhẹ của bơ, vị ngọt vừa phải và vị béo bùi của hạt bàng, bánh quy hạt bàng Côn Đảo nhanh chóng chinh phục khẩu vị của khách hàng.
Nhằm phục vụ nhiều đối tượng khách khác nhau, Hani Bakery hiện có các loại hộp đóng gói từ 100 đến 260gr, với mức giá dao động từ 55-150 nghìn đồng mỗi hộp. “Hiện nay, mỗi ngày tiệm bánh sản xuất khoảng 500 hộp bánh quy hạt bàng, chủ yếu bán cho khách du lịch và theo đơn đặt hàng”, anh Hận chia sẻ.
Bài, ảnh: QUANG VŨ