Đề xuất cơ chế ngoại lệ dẫn độ công dân Việt Nam trong trường hợp đặc biệt

Chiều 26/6, Đại tá Nguyễn Tâm Hùng, Ủy viên Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội, Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu tiếp tục tham gia thảo luận tại hội trường về Dự thảo Luật Dẫn độ.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng phát biểu tại phiên thảo luận.

Trước hết, đại biểu đánh giá cao việc xây dựng dự luật với cấu trúc chặt chẽ, quy định đầy đủ các nội dung về nguyên tắc, điều kiện, thủ tục và trách nhiệm của các cơ quan trong hoạt động dẫn độ giữa Việt Nam với nước ngoài. 

Tuy nhiên, để hoàn thiện dự thảo theo hướng chặt chẽ hơn và sát thực tiễn, đại biểu Hùng đề nghị làm rõ hơn cơ chế xử lý các trường hợp công dân Việt Nam bị yêu cầu dẫn độ - một vấn đề pháp lý và thực tiễn còn nhiều vướng mắc. Theo khoản 1 Điều 41 Dự thảo, Việt Nam từ chối dẫn độ công dân Việt Nam cho nước ngoài.

Tuy nhiên, trên thực tế điều này đang phát sinh nhiều tình huống như: công dân Việt Nam phạm tội nghiêm trọng ở nước ngoài rồi trở về nước; hoặc công dân mang quốc tịch kép, trong đó có quốc tịch Việt Nam, bị yêu cầu dẫn độ. Nếu giữ nguyên quy định từ chối dẫn độ trong mọi trường hợp, điều này có thể gây hạn chế khả năng hợp tác tư pháp hình sự quốc tế và ảnh hưởng việc thực thi các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Do đó, đại biểu đề xuất xem xét cơ chế ngoại lệ có kiểm soát, ví dụ như chỉ thực hiện dẫn độ khi quốc gia yêu cầu có cam kết không áp dụng hình phạt tử hình, bảo đảm quyền con người hoặc trên cơ sở thỏa thuận song phương. Đồng thời, cần quy định rõ cơ quan có thẩm quyền phê chuẩn cuối cùng để đảm bảo linh hoạt trong xử lý thực tiễn.

Bên cạnh đó, đại biểu Hùng nêu rõ rằng Dự thảo Luật hiện quy định nhiều cơ quan cùng tham gia xem xét đề nghị dẫn độ như Bộ Công an, Viện kiểm sát, Tòa án, Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp... Tuy nhiên, chưa có quy định rõ cơ chế xử lý khi giữa các cơ quan có ý kiến khác nhau. Đây là khoảng trống dễ gây lúng túng khi xử lý các tình huống phức tạp về chính trị, ngoại giao.

Vì vậy, ông đề nghị bổ sung một điều khoản độc lập quy định cơ chế phối hợp liên ngành và nêu rõ thẩm quyền quyết định cuối cùng. Theo đại biểu, có thể quy định Bộ Công an chủ trì, báo cáo Chính phủ, và trong trường hợp đặc biệt thì trình Chủ tịch nước quyết định, tương tự thông lệ của một số quốc gia trên thế giới.

Đại biểu Hùng cũng đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu bổ sung quy định bảo vệ quyền con người trong toàn bộ quá trình dẫn độ, nhất là trong giai đoạn tạm giữ và tạm giam người bị yêu cầu dẫn độ. Thực tế có những trường hợp người bị yêu cầu dẫn độ bị giam giữ trong thời gian dài, cuối cùng không thể dẫn độ do chưa có điều ước với nước yêu cầu.

Dự thảo Luật hiện chưa quy định cụ thể về thời hạn tạm giữ, quyền được có luật sư trợ giúp và cơ chế giám sát độc lập. Vì vậy, ông kiến nghị cần quy định giới hạn thời gian tạm giữ, bảo đảm trợ giúp pháp lý, tăng cường vai trò giám sát của Viện kiểm sát. Đồng thời, cần bổ sung vào Điều 4 một nguyên tắc về tôn trọng và bảo đảm quyền con người, quyền công dân - làm cơ sở áp dụng xuyên suốt trong thực tiễn.

CHÂU VŨ - HUYỀN TRANG