Cha mẹ nào cũng đều mong muốn con cái của mình phải thật khỏe mạnh và ngoan ngoãn. Tuy vậy, một điều khó tránh khỏi là những bất đồng và xung đột về suy nghĩ cũng như hành động giữa bậc làm cha mẹ với con cái, nhất là khi con ở tuổi dậy thì. Vì thế, cha mẹ cần nắm bắt sớm những biểu hiện để giúp con vượt qua giai đoạn này.
 |
| Trước những lầm lỡ của con ở giai đoạn dậy thì ba mẹ cần phân tích đúng sai trong hành vi của trẻ. (Ảnh minh họa) |
Tuổi dậy thì… nổi loạn
“Có lúc tôi từng nghĩ, đứa con trai mà 16 năm trước tôi dứt ruột đẻ ra, giờ không phải là con của mình. Dẫu biết tuổi này con đang ẩm ương, nhưng không ngờ sự ẩm ương lại bước đi quá xa đến như vậy”. Đó là tâm sự của chị Giang (TP.Phú Mỹ). Với chị, thời gian hơn một năm trở lại đây là những tháng ngày phải “đau đầu” với đứa con trai đang ở tuổi ăn, tuổi lớn. Từ hình ảnh một cậu bé ngoan ngoãn, sống tình cảm, cha mẹ phàn nàn thì cũng chỉ “cười xòa cho xong”, sau khi bước chân vào cấp 3, con trai chị Giang “lột xác” thành một đứa trẻ ngang bướng, đua đòi.
“Nếu như trước đây, tôi nói gì con đều vâng lời, hoặc có vấn đề gì không đồng tình thì hai mẹ con cũng nói chuyện với nhau rất nhỏ nhẹ. Tuy nhiên, bây giờ thì khác. Mẹ nói một câu, con cãi một câu. Chưa hết, chỉ trong năm học lớp 10, tôi đã bị “mời” lên nói chuyện vì thầy chủ nhiệm phát hiện con tụ tập cùng một vài người bạn hút trộm thuốc trong nhà vệ sinh. Thầy còn phê bình kết quả học tập của con giảm sút dữ dội, cả ngày chỉ mải mê bày ra những trò chọc phá vô bổ thay vì chuyên tâm vào bài vở”, chị Giang kể lại.
Trước sự thay đổi của cậu con trai, gia đình chị thường xuyên xảy ra những trận cãi vã. Bữa cơm đôi khi cũng “chan đầy nước mắt” bởi con phạm lỗi, bố mẹ không kiềm chế được mà la mắng; còn cậu con trai thì tức tối bỏ vào phòng.
Cùng chung cảnh ngộ, gần một năm trở lại đây chị Minh (TP.Vũng Tàu) thường xuyên bị nhà trường “mời” lên làm việc vì cô con gái 15 tuổi học hành sa sút, tóc nhuộm vàng hoe, thường xuyên trốn tiết đi chơi với bạn bè, thậm chí lấy trộm tiền của ba mẹ để mua sắm quần áo, túi xách… Không ít lần chồng chị nổi cơn thịnh nộ, đánh con nhưng nó vẫn chứng nào tật nấy, thậm chí, càng ngày càng lì lợm, tỏ thái độ ngang ngược, bất cần, thách thức ba mẹ khiến không khí gia đình lúc nào cũng nặng nề, căng thẳng.
Đỉnh điểm của sự đau khổ, bất lực là khi chị Minh vô tình đọc được những dòng tin nhắn con gửi cho bạn tâm sự rằng căm thù ba mẹ, chỉ muốn được thoát khỏi ngôi nhà lúc nào cũng ngột ngạt như nhà tù…
“Tôi bất lực vì đẻ con ra mà không thể dạy. Cảm giác như trên hành trình dậy thì của con, cả tôi và con đang dần lạc hướng...”, chị Minh nói.
Không riêng gì gia đình chị Giang, chị Minh, nhiều phụ huynh thú nhận mối quan hệ cha-con, mẹ-con thay đổi chóng mặt khi con bước vào tuổi dậy thì. Trong đó, khoảng cách thế hệ ngày càng gia tăng, gia đình bỗng nhiên mất kết nối chỉ sau vài mâu thuẫn nhỏ. Thậm chí tình trạng mất kết nối được “kích hoạt” từ lúc nào chẳng ai hay, đến khi nhận ra thì việc cải thiện rất nan giải.
Đồng hành giúp con vượt qua “khủng hoảng dậy thì”
Theo các chuyên gia tâm lý, câu chuyện trẻ trở nên ương bướng, chống đối ở tuổi dậy thì là vấn đề mà nhiều gia đình mắc phải. Ở độ tuổi này, bên cạnh sự phát triển nhanh chóng về thể chất, trẻ cũng có sự thay đổi rõ rệt về mặt tâm lý, cùng với đó là mong muốn được khẳng định cái tôi “Tôi là ai, tôi ở đâu trong cuộc sống, thế giới này”.
Có rất nhiều cách để trẻ khẳng định bản thân ở tuổi dậy thì. Có em thì khẳng định bản thân thông qua chiều hướng tích cực, ví dụ như đặt ra mục tiêu và quyết tâm theo đuổi, cũng như có những người bạn và các mối quan hệ kết nối đầy lành mạnh. Tuy nhiên, trong quá trình đó, có nhiều trẻ sa ngã, khẳng định bản thân thông qua những hành vi mang tính tiêu cực như quậy phá, bướng bỉnh, đua đòi… Nếu như không có sự chỉ dẫn và đồng hành của người lớn để phân tích sự đúng sai, cũng như đưa ra các giới hạn, thì rất có thể những biểu hiện tiêu cực này sẽ dễ trở thành lối mòn trong tính cách, tác động xấu đến phẩm chất cũng như sự phát triển của trẻ về sau.
Trên thực tế, nhiều phụ huynh khi thấy con mắc lỗi, bướng bỉnh không nghe lời… thì đã dùng mọi biện pháp hà khắc như la mắng, phạt, thậm chí đánh đập, với mong muốn con đi đúng đường. Đó là cách làm sai, phản khoa học, không những không giúp trẻ tốt lên mà dễ khiến các em ngày càng lầm đường lạc lối.
Thay vì đánh mắng hay chỉ trích con một cách nặng nề, cha mẹ cần là thực sự bao dung để cùng con vượt qua “cơn lũ”. Đứng trước những bước đi lầm lỡ của con ở giai đoạn dậy thì, ba mẹ hãy đồng cảm, lắng nghe, phân tích đúng sai trong hành vi của trẻ.
Ví dụ, trong trường hợp trẻ bỏ nhà đi chơi game, nếu bố mẹ quá gay gắt đánh mắng hay phạt, trẻ sẽ tìm cách tránh xa cha mẹ và tìm cơ hội để sa đà vào game nhiều hơn. Thay vào đó, cả hai thế hệ hãy cùng ngồi lại, tìm hiểu nguyên nhân tại sao con lại nghiện game đến thế, đồng thời chỉ ra cho con hậu quả nếu như con quá đắm chìm vào thế giới ảo. Thông qua cuộc trò chuyện này, trẻ sẽ phần nào hiểu rõ và điều chỉnh hành vi của mình.
Không có một công thức giáo dục chung nào cho mọi đứa trẻ. Tuy nhiên, đứa trẻ nào đang ở độ tuổi ẩm ương cũng luôn cần sự quan tâm và thấu hiểu. Đồng hành với quá trình dậy thì của con, phụ huynh hãy trở những người bạn đáng tin cậy nhất.
HẢI YẾN