Việc dùng thuốc bừa bãi, dùng theo cách truyền miệng hoặc dùng không đúng, không đủ liều chỉ định của bác sĩ đã dẫn đến hiện tượng kháng thuốc, đặc biệt là với thuốc kháng sinh. Đây là hiện tượng rất nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người…
 |
| Thuốc kháng sinh - Chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ. |
Kháng thuốc kháng sinh không có nghĩa là cơ thể chống lại tác dụng của những loại thuốc này, mà nó xảy ra khi mầm bệnh hoặc vi khuẩn tìm được cách chống lại khiến thuốc không thể tiêu diệt hoặc ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn.
Vi khuẩn có thể kháng thuốc kháng sinh một cách tự nhiên hoặc nhờ vào sự đột biến gien, hoặc tiếp nhận gien kháng thuốc từ một loài vi khuẩn khác, hoặc người bệnh uống không đủ liều, không tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ, dẫn đến hiện tượng thay vì bị tiêu diệt, vi khuẩn dần quen với loại thuốc ấy và các thế hệ vi khuẩn ra đời tiếp theo mặc nhiên kháng thuốc.
Các hình thức kháng thuốc của vi khuẩn gồm: Thứ nhất, vi khuẩn ngăn cản kháng sinh xâm nhập vào bên trong chúng bằng cách củng cố hoặc biến đổi cấu trúc các màng bảo vệ của chúng. Thí dụ như vi khuẩn Gram âm tự biến đổi lớp màng ngoài để ngăn cản kháng sinh thấm vào bên trong.
Thứ hai, vi khuẩn tạo ra các bơm đẩy để bơm kháng sinh ra ngoài. Thí dụ như trực khuẩn mủ xanh có thể tạo ra bơm đẩy nhóm kháng sinh Quinolon, Beta Lactam dẫn đến kháng sinh bị vô hiệu hóa.
Thứ ba, vi khuẩn sản xuất ra các men (enzymes) để phá hủy kháng sinh như các men Penicillinase, Beta lactamase phổ rộng, Carbapenemase... Đây là cách thức phổ biến mà vi khuẩn tạo ra để chống lại hầu hết các nhóm kháng sinh.
Thứ tư, vi khuẩn biến đổi cấu trúc các bộ phận của chúng khiến kháng sinh không nhận ra mục tiêu cần phải tiêu diệt. Cũng không thiếu những loại vi khuẩn không chỉ sử dụng một trong những cách nêu trên mà chúng kết hợp đồng thời nhiều cách để kháng lại nhiều nhóm kháng sinh khác nhau, gọi chung là vi khuẩn đa kháng kháng sinh, thường gặp trong bệnh lao phổi.
Vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh làm cho việc điều trị bệnh nhiễm khuẩn trở nên khó khăn, thậm chí không thể điều trị được. Nhiễm khuẩn do vi khuẩn đề kháng thuốc kháng sinh buộc bác sĩ phải sử dụng những loại thuốc thay thế khác nhưng không phải lúc nào cũng có sẵn, dẫn đến thời gian điều trị kéo dài, tốn kém chi phí và chưa chắc đã thành công.
Để phần nào hạn chế tình trạng kháng thuốc kháng sinh, người bệnh cần nên chú ý những điểm sau đây:
Mỗi loại kháng sinh chỉ có tác dụng trên một số loại vi khuẩn nhất định, nó không giúp điều trị các bệnh do virus hoặc các bệnh thông thường như cảm sốt, ho, sổ mũi, nhức đầu… Chỉ sử dụng kháng sinh nếu thật sự cần thiết và phải do bác sĩ kê đơn. Kể cả khi bệnh đã khỏi, cũng không nên tự ý ngừng thuốc mà phải theo đúng lời dặn của bác sĩ.
Không tự ý mua kháng sinh khi chưa biết rõ mình đang bị bệnh gì, có cần đến kháng sinh hay không và cần những loại nào, hoặc mua theo lời chỉ dẫn của những người không phải là nhân viên y tế. Cũng không nên rắc thuốc kháng sinh vào vết thương hở, vết thương nhiễm trùng vì điều đó không những chẳng tiêu diệt được vi khuẩn hoặc ngăn ngừa sự nhiễm trùng, mà nó chỉ khiến sinh ra các thế hệ vi khuẩn kháng thuốc, gây khó khăn trong việc điều trị về sau.
Dược sĩ NGUYỄN VĂN ĐẠT