Cối xay gió của diêm dân Long Điền

Cả trăm chiếc xa quạt đón gió quay tít, quạt nước mặn từ rạch lên ruộng muối giúp diêm dân tiết kiệm sức và chi phí hàng triệu đồng mỗi vụ muối.

Dùng xa quạt giúp diêm dân tiết kiệm được từ 5 -7 triệu đồng/năm chi phí sản xuất muối.

Đi trên tỉnh lộ 44A, qua địa bàn huyện Long Điền, người dân và du khách thường xuyên gặp cảnh cánh đồng quạt gió với đủ màu sắc, cánh đón gió quay tít như đang vẫy tay chào trên ruộng muối trắng trải dài. Những “cối xay gió” này không phải là vật trang trí trên ruộng muối mà là công cụ sản xuất vô cùng hữu ích và độc đáo của diêm dân xã An Ngãi và TT.Long Điền (huyện Long Điền).

Diêm dân Nguyễn Văn Đông (SN 1974, ngụ xã An Ngãi), cho biết, những quạt gió xuất hiện trên cánh đồng muối của địa phương hàng chục năm qua và được diêm dân gọi là xa quạt. Xa quạt sử dụng sức gió để quạt nước mặn từ kênh, rạch đưa lên ruộng để phơi muối.

Người thợ cơ khí địa phương thấu hiểu được nỗi vất vả của diêm dân đã suy nghĩ và chế tạo ra xa quạt để giúp bà con làm muối đỡ vất vả. Sau quá trình thử nghiệm, thấy được hiệu quả nên diêm dân đã áp dụng hàng loạt xa quạt lên ruộng muối.

Xa quạt giúp diêm dân huyện Long Điền đỡ vất vả trong việc sản xuất muối.

Xa quạt gồm các bộ phận chính như: cánh quạt, bánh sắt, trụ xa và bầu có các lá inox bên trong. Khi có gió thổi tác động khiến cánh quạt và cụm bánh sắt quay tròn. Phần đầu trụ xa là “quả khế” có rãnh khớp với bánh sắt tạo thành chuyển động quay tác động vào bầu chôn sâu dưới nước. Trong bầu có các lá inox quay theo trụ xa giúp quạt nước mặn từ dưới kênh lên ruộng muối để phơi.

“Tôi đi các vùng như đảo Thạnh An (huyện Cần Giờ, TP.Hồ Chí Minh) hay Sa Huỳnh (Quảng Ngãi), diêm dân nơi đó chỉ dùng máy bơm hoặc tát nước thủ công vào ruộng để phơi muối chứ không dùng được xa quạt như ở huyện Long Điền. Sở dĩ xa quạt hoạt động hiệu quả ở địa phương bởi cánh đồng muối rộng lớn, lại gần biển nên có gió lớn thổi liên tục”, ông Nguyễn Văn Đồng lý giải.

Theo diêm dân Hà Văn Năm (SN 1946, ngụ TT.Long Điền), tùy vào vật liệu bằng inox hay sắt mà mỗi chiếc xa quạt có giá từ 7-13 triệu đồng. Đầu tư ban đầu khá tốn kém nhưng xa quạt rất bền, tiện lợi, dễ lắp đặt và vận hành, có thể dùng đến hàng chục năm mà không phải sửa chữa, thay thế. Sau mỗi vụ muối, người dân tháo xa quạt mang về cất để tránh hư hỏng.

Trong khi diêm dân tại những địa phương khác phải dãi nắng hàng tiếng đồng hồ để tát nước bằng gàu thủ công hay tốn tiền triệu mua xăng, dầu chạy máy bơm nước mặn lên ruộng thì diêm dân tại huyện Long Điền chỉ cần ra ruộng mở lối ngăn nước và rút chốt khóa, hướng cánh quạt trụ xa đón đúng hướng gió là xa quạt tự động quạt nước bơm vào ruộng muối. Mỗi xa quạt được người dân gắn từ 3-6 cánh quạt. Tùy vào gió mạnh hay yếu mà thời gian quạt nước đầy ruộng nhanh hoặc chậm. Đợi đến lúc ruộng đầy nước, diêm dân ra đóng trụ xa, khóa nước lại.

Xa quạt giúp diêm dân huyện Long Điền bớt vất vả và giảm chi phí sản xuất muối.

“Nhà tôi dùng xa quạt gần 20 năm nay. Xa quạt bơm từng “lớp” nước lên ruộng với tốc độ vừa phải thích hợp cho việc phơi muối, tránh hút cặn bùn lên như máy bơm. Nhờ thế, chất lượng muối của huyện Long Điền cũng tốt hơn, được các địa phương chuyên sản xuất nước mắm khắp cả nước đánh giá cao và thu mua với giá cao hơn. Dùng xa quạt giúp tôi mỗi năm tiết kiệm được từ 5-7 triệu đồng chi phí xăng dầu, máy móc”, diêm dân Nguyễn Văn Đông khoe.

Cánh đồng muối trắng rộng lớn với cả trăm chiếc xa quạt đủ màu sắc quay đều trong gió đầy sống động và vui tươi như xua bớt nỗi vất vả, mang lại cuộc sống sung túc hơn cho những diêm dân vùng nắng gió.

Bài, ảnh: MẠNH QUÂN