Từ xa xưa, trang phục truyền thống là phần không thể thiếu hình thành nên bản sắc văn hóa của đồng bào Châu Ro…
 |
| Người dân tộc Châu Ro mặc trang phục truyền thống biểu diễn trong lễ hội. |
Theo tài liệu nghiên cứu dân tộc học, người Châu Ro thuở xưa thường tự trồng bông nhuộm sợi, dệt vải làm khố, váy, áo và chăn. Trang phục truyền thống của người Châu Ro gồm có váy dành cho nữ, khố dành cho nam giới. Váy và khố được dệt từ sợi bông hoặc được làm bằng vỏ cây rừng nên có hoa văn dọc ngang kiểu carô. Người Châu Ro chỉ mặc khố hoặc váy, để ngực trần, chỉ trừ những khi trời quá lạnh thì có thêm áo chui đầu buộc dây. Ngoài trang phục chính, người Châu Ro còn trang sức bằng nhiều hình thức khác như vòng kiềng, vòng cườm, căng tai bằng gỗ hoặc ngà voi, dây thổ cẩm cuốn quanh trán cho các chàng trai trẻ, khăn bịt đầu cho đàn ông trưởng thành...
Kể từ những năm 50 của thế kỷ XX, do quá trình giao thoa văn hóa giữa các dân tộc xung quanh, đặc biệt là sống gần người Kinh, người dân tộc Châu Ro đã dần bị ảnh hưởng bởi cách ăn mặc của người Kinh. Đến năm 1960, đàn ông Châu Ro dần chuyển sang mặc quần đùi (thay vì đóng khố) và áo gile kiểu Pháp, phụ nữ cũng chuyển sang mặc áo bà ba, quần đen. Theo thời gian, trang phục truyền thống của người Châu Ro chỉ còn được sử dụng trong các dịp lễ hội, còn đời thường nam nữ đều mặc quần áo như người Kinh. Bà Tòng Thị Gái, dân tộc Châu Ro (ấp 1, xã Bàu Lâm, huyện Xuyên Mộc) là người duy nhất ở Bàu Lâm còn nhớ cách may trang phục truyền thống của người Châu Ro ngày nay cho biết: Điểm đặc biệt của bộ váy người Châu Ro là phần chân váy được kết dạng lưới, mắt lưới là những quả cầu nhỏ đan vào nhau, áo may kiểu không tay, lệch vai.
Theo một số nhà nghiên cứu, trên cơ sở khảo sát, điều tra, điền dã kết hợp phỏng vấn, so sánh, đối chiếu… đưa ra các dẫn chứng rằng, người Châu Ro thuở xưa có kỹ thuật dệt vải giống như nhiều dân tộc ở khu vực nam Tây Nguyên. Điều này chứng tỏ, người Châu Ro có trang phục cổ truyền riêng của dân tộc mình. Thế nhưng, do chiến tranh loạn lạc, họ sống rải rác thành từng nhóm nhỏ xen cư với người Kinh, lại liên tục di chuyển chỗ ở nên không còn lưu giữ được trang phục dân tộc.
Hiện nay, trang phục của người dân tộc Châu Ro đang dần mai một. Trong đề tài khoa học “Nghiên cứu và phục chế trang phục truyền thống của người Châu Ro”, ông Trần Tấn Vĩnh, nguyên Phó Chủ tịch UBMTTQ Việt Nam tỉnh đã đề xuất việc phục chế trang phục Châu Ro làm đồng phục cho các HS Trường Dân tộc Nội trú tỉnh, giúp các em kế tục, giữ gìn di sản văn hóa của dân tộc mình trong sinh hoạt hàng ngày.
Những phác thảo đầu tiên gồm 12 mẫu đã được “cách tân” ở một số chi tiết như váy dành cho nữ kín hơn, cùng áo tay lỡ mang dáng dấp của chiếc áo chui đầu ngày xưa. Trang trí trên cổ, vai, tay, ngực và thân áo là các dải hoa văn truyền thống của người Châu Ro. Có khi trên ngực còn gắn kèm những tua chỉ màu vốn trước kia đã từng được trang trí dọc váy. Ngoài ra, còn có váy dành cho lễ hội với trang trí cầu kỳ hơn. Với trang phục nam, các mẫu đều kết hợp quần dài và khố đi cùng với nhiều kiểu áo từ không tay đến tay dài. Ngoài ra, trong Đề án thiết kế mẫu trang phục Châu Ro còn có 2 mẫu cho người trung niên, một số mẫu túi thổ cẩm…
Theo thống kê, trên địa bàn tỉnh hiện có hơn 9.000 người Châu Ro, sinh sống tập trung ở xã Bàu Lâm (huyện Xuyên Mộc); TT. Ngãi Giao, Bàu Chinh, Kim Long, Bình Giã (huyện Châu Đức); xã Châu Pha và phường Hắc Dịch (TX. Phú Mỹ). Hiện nay, để tìm lại trang phục nguyên gốc của người Châu Ro là rất khó, bởi ngay cả những người cao tuổi nhất trong cộng đồng cũng không còn ai lưu giữ được trang phục truyền thống của cha ông mình.
Bài, ảnh: KIM HỒNG