Deco: Biến bóng đá trở thành một thứ nghệ thuật lãng mạn

Huyền thoại bóng đá Johan Cruyff đã từng nói: “Deco chính là bóng đá”. Chỉ cần một lời nhận xét đơn giản như vậy thôi cũng là quá đủ để người ta thấu hiểu về ngôi sao người Bồ Đào Nha. Trong suốt những năm tháng đỉnh cao, Deco từng được cả thế giới xem như một phù thủy trên sân cỏ. Bằng chính đôi chân kỳ diệu và huyền ảo của mình, anh đã biến bóng đá trở thành một thứ nghệ thuật lãng mạn theo đúng nghĩa, bất chấp luôn cả sự thay đổi của thời cuộc.

Deco là nguồn năng lượng để giúp cho cỗ máy Porto vận hành trơn tru và hiệu quả.

THỦ LĨNH THẾ HỆ VÀNG CỦA PORTO

Sinh ra và lớn lên tại Sao Bernado do Campo, một đô thị tương đối “phức tạp” thuộc bang Sao Paulo, Brazil, cậu bé Deco ngay từ khi còn nhỏ đã cố gắng nuôi dưỡng ước mơ bóng đá đỉnh cao của mình thông qua những trận đấu đường phố. Trong màu áo đội trẻ Corinthians, Deco đã gây được ấn tượng mạnh mẽ với các tuyển trạch viên Benfica, vốn là những người đặc biệt ưa thích tìm kiếm nguồn tài năng dồi dào từ khu vực Nam Mỹ. Mặc dù vậy, cuộc phiêu lưu đến đất nước Bồ Đào Nha của Deco cũng không hề suôn sẻ như dự kiến ban đầu.

Lần lượt bị đem đi cho mượn tại Alverca trước khi phải chuyển sang thi đấu cho Salgueiros, cái tên Deco tưởng chừng như sẽ trở nên tầm thường hơn bao giờ hết bởi những màn trình diễn nhạt nhòa cùng các ca chấn thương dai dẳng. Nhưng rồi, bước ngoặt đến từ bản hợp đồng với Porto vào tháng 3/1999 đã thực sự cứu rỗi cuộc đời của chàng tiền vệ sinh năm 1977 này. Dưới triều đại HLV Jose Mourinho, Deco dần dần trở thành “hạt nhân” quan trọng nhất giúp đội bóng chủ sân Dragao thống trị nền bóng đá Bồ Đào Nha, đồng thời bước lên đỉnh châu Âu. Hai mùa giải liên tiếp (2002/03 và 2003/04), Porto đều đăng quang đấu trường quốc nội. Năm 2003, thầy trò Mourinho đã đánh bại Celtic để đoạt danh hiệu UEFA Cup. Mùa bóng 2003/2004, Porto lại tiếp tục viết nên một câu chuyện cổ tích khác bằng chức vô địch Champions League lịch sử, sau thắng lợi tưng bừng 3-0 trước AS Monaco.

Nhắc đến Porto trong giai đoạn này, điều dễ dàng nhận thấy nhất chính là sơ đồ chiến thuật 4-3-1-2 cùng lối chơi phòng ngự phản công đầy chắc chắn, vốn được xem là “đặc sản” của Jose Mourinho. Từ Costinha, Maniche cho đến Dmitri Alenichev… tất cả đều là những “chiến binh” thực thụ, đại diện tiêu biểu cho làn sóng tiền vệ phòng ngự kiểu mới đang nổi lên tại châu Âu vào thời điểm bấy giờ. Tuy nhiên, chẳng mấy ai để ý rằng, chính Deco mới là mắt xích không thể thay thế, một người luôn giữ nhiệm vụ giúp cho cả cỗ máy Porto vận hành trơn tru và hiệu quả. Tại sân Dragao, cầu thủ gốc Brazil được xếp chơi ở vị trí của một “số 10” thuần chủng. Mặc dù vậy, thay vì cố gắng vẽ vời nên những tình huống kỹ thuật cá nhân quá màu mè, Deco thường hết sức tuân thủ theo những ý tưởng chiến thuật từ phía ông thầy khó tính Mourinho.

VƯƠN ĐẾN ĐỈNH CAO TẠI CAMP NOU

Thành công kỳ diệu cùng FC Porto chính là tấm vé thông hành quan trọng đưa Deco đến với Barca vào mùa Hè năm 2004, thời điểm mà đội bóng xứ Catalonia vẫn còn đang gặp vô vàn khó khăn ở giai đoạn bắt đầu kỷ nguyên Frank Rijkaard. Khi ấy, cũng xuất hiện khá nhiều ý kiến cho rằng Deco sẽ khó lòng thể hiện được năng lực trong màu áo Barca bởi lối chơi của anh có phần tương đồng với Ronaldinho. Tuy nhiên, khác với Jose Mourinho, thay vì tiếp tục để cầu thủ người Bồ chơi ở vị trí “số 10” quen thuộc, một khu vực mà Ronaldinho thường xuyên có xu hướng di chuyển bó vào để hoạt động, HLV Rijkaard đã quyết định xếp Deco đá thấp hơn, giống như một tiền vệ lệch phải trong tuyến giữa 3 người. Để rồi, chính sự kết hợp hoàn hảo giữa bộ đôi Ronaldinho và Deco đã mở ra một thời kỳ thống trị cho Barca từ năm 2004 đến 2006.

“Deco và Ronaldinho có thể khiến trời đổ mưa”, đích thân HLV Felipe Scolari đã nói vậy sau khi chứng kiến hai cầu thủ này tung hoành trong màu áo Barca. Dưới thời Rijkaard, nếu như Ronaldinho được xem là nguồn cảm hứng bất tận trên hàng công thì Deco chính là “nhạc trưởng” của CLB chủ sân Camp Nou, một người giữ vai trò điều tiết lối chơi cho toàn đội. Sở hữu nền tảng kỹ thuật cá nhân tự nhiên được trui rèn qua những năm tháng chơi bóng trên đường phố, Deco luôn biết cách khiến cho đối phương phải cảm thấy ức chế vì không thể lấy được bóng trong chân mình. Rê dắt bóng khéo léo, xử lý tình huống ngẫu hứng, sáng tạo, khả năng sút xa, sút phạt cũng đều tốt, thế nhưng yếu tố quan trọng hơn cả giúp cho ngôi sao người Bồ Đào Nha dễ dàng thích nghi tại châu Âu chính là tư duy phòng ngự.

Cần phải nhấn mạnh rằng, bóng đá trong giai đoạn đầu thiên niên kỷ mới từng chứng kiến sự phát triển vô cùng mạnh mẽ của các tiền vệ con thoi giàu năng lượng, một xu hướng khiến cho mẫu cầu thủ “số 10” trở nên nhạt nhòa và không còn chỗ đứng. Mặc dù vậy, đối với Deco, điều này không hề đồng nghĩa với việc anh sẽ phải chấp nhận thay đổi phong cách của mình. Không ai khác, chính ngôi sao gốc Brazil là người đã đặt những nền móng tiên phong cho trào lưu phát triển mẫu tiền vệ tổ chức tấn công từ phía sau. Ở vị trí của một tiền vệ, Deco vẫn là người trực tiếp điều khiển toàn bộ lối chơi bên phía Barca, vẫn kiến tạo, vẫn ghi bàn. Và đặc biệt, anh luôn sẵn sàng tham gia vào hệ thống phòng ngự chung nhờ khả năng phán đoán tình huống cực tốt.

Hai chức vô địch La Liga liên tiếp (2004/05 và 2005/06) cùng danh hiệu Champions League năm 2006 chính là những thành quả phản ánh rõ nét nhất về giai đoạn đỉnh cao sự nghiệp của Deco. Trong một ngày đẹp trời, chỉ cần tiền vệ người Bồ Đào Nha và Ronaldinho thi đấu đúng với phong độ, chắc chắn cả thế giới sẽ phải gục ngã trước Barca. Để rồi, các culé giờ đây sẽ còn nhớ mãi về những pha xỏ háng qua người đầy tinh tế của Deco, trước khi anh bình tĩnh vượt qua đối thủ bằng cách “nhảy cả hai chân lên” (tránh chấn thương).

“Nói gì về Deco ư? Cậu ta có thể là một tên phù thủy, sự sáng tạo, một loại ma thuật hay bất kỳ thứ gì đó không thể đoán trước được” - Jose Mourinho khen ngợi cậu học trò cũ.

Deco chính là hiện thân của xu hướng tiền vệ trung tâm kiểu mới được hình thành trong nửa sau thập kỷ 20, từ Xavi, Iniesta, Cesc Fabregas cho đến Luka Modric hay Toni Kroos, một kẻ đặt nền móng cho những giá trị xưa cũ giao thoa với phong cách hiện đại. Deco với khả năng xoay chuyển trạng thái của toàn đội (từ công sang thủ hoặc ngược lại) trong những tình huống cụ thể trên sân cỏ mới chính là điều biến Deco trở thành một trong những tiền vệ xuất chúng nhất của bóng đá đương thời.

CHƯƠNG NGUYỄN