Kỳ 1: Chuyến xe định mệnh

5 năm trước, lúc nhậm chức tổng thống Mexico, một trong những lời hứa của ông Andres Manuel Lopez Obrador là sẽ không ngừng tìm kiếm sự thật về cái chết của 43 sinh viên, xảy ra ngày 26/9/2014. Tuy nhiên đến nay 9 năm đã trôi qua nhưng câu trả lời vẫn còn là bí ẩn…

Chiếc xe bus chở 43 sinh viên sau khi bị cảnh sát tấn công.

Vô cớ bị bắn

Kể từ năm 1969, như thường lệ năm nào sinh viên ở nhiều trường đại học, cao đẳng trên khắp đất nước Mexico cũng đều tổ chức đến thành phố Mexico để tưởng niệm vụ thảm sát Tlatelolco xảy ra năm 1968 với gần 400 người bị cảnh sát bắn chết, 1.345 người bị bắt vì đã biểu tình phản đối Thế vận hội mùa hè trong bối cảnh quốc gia này đang trong tình trạng tồi tệ vì suy thoái kinh tế, các băng nhóm tội phạm hoành hành.

Năm 2014 cũng thế, sáng 26/9, hơn 200 sinh viên thuộc Trường Cao đẳng Sư phạm Ayotzinapa trên 5 chiếc xe bus, khởi hành đi thành phố Mexico. Khi xe đến ngoại ô thành phố Iguala lúc 9 giờ 30 tối thì gặp phải rào chắn do cảnh sát dựng lên. Theo một số nhân chứng, thay vì ra lệnh dừng lại, cảnh sát bắn nhiều loạt vào xe rồi tràn lên đánh đập những người mà họ cho là “cầm đầu vụ phản kháng” bởi lẽ thời điểm ấy, Jose Luis Abarca Velazquez, thị trưởng thành phố Iguala đang tổ chức một chiến dịch vận động nhằm đưa vợ mình là Villara kế nhiệm ông ta. Sự xuất hiện tình cờ của các sinh viên được Jose Luis cho là “âm mưu phá rối”.

Theo cảnh sát, “những phần tử trên xe đã chống lệnh kiểm tra và cướp xe để bỏ chạy” nhưng các sinh viên cho biết: “Họ nói láo! Khi nhìn thấy rào cản, tài xế đã giảm tốc độ nhưng họ bắn thẳng vào chúng tôi khiến 2 người chết ngay tại chỗ”. Chẳng những thế, một xe bus khác chở đội bóng đá địa phương dù chẳng liên quan gì cũng bị bắn làm tài xế và 2 cầu thủ thiệt mạng. 1 phụ nữ ngồi trên chiếc taxi đi phía sau cũng bị trúng đạn vào đầu.

Trước sự việc kinh hoàng này, sinh viên mở cửa nhảy xuống tìm đường thoát thân. Đến sáng hôm sau, lại thêm một xác chết được tìm thấy. Đó là sinh viên Julio Cesar Mondragon. Tổng cộng có 6 người thiệt mạng, 25 người bị thương còn 43 người, tất cả đều là sinh viên bị cảnh sát bắt. Nó đã gây ra phản ứng dữ dội trong xã hội Mexico cũng như nhiều nơi trên thế giới, dẫn đến việc Thống đốc thành phố Iguala là Guerrero Angel Aguirre Rivero phải từ chức vì các cuộc biểu tình trên toàn trên liên bang.

Câu hỏi chưa có lời đáp

Trước sức ép của dư luận trong, ngoài nước, ngày 28/9, Văn phòng Tổng công tố ra lệnh bắt giữ 22 sĩ quan cảnh sát ở Iguala vì liên quan đến vụ xả súng và mất tích của 43 sinh viên, 280 cảnh sát khác bị thẩm vấn. Ngay cả cảnh sát trưởng kiêm giám đốc an ninh công cộng thành phố Iguala là Felipe Flores Velasquez cũng phải giao nộp súng và xe công vụ. Theo công tố viên Inaky Blanco Cabrera, 22 sĩ quan cảnh sát nói trên đã sử dụng vũ lực quá mức cần thiết và được chuyển đến nhà tù El Rincon ở Tepic nhưng sau đó được tha theo lệnh của Jesus Murillo Karam, Chánh Văn phòng Tổng chưởng lý và cũng là người trực tiếp chỉ đạo cuộc điều tra.

Với thị trưởng thành phố Iguala là ông Jose Luis Abarca Velazquez, trong một cuộc phỏng vấn ngày 29/9/1969, ông ta trả lời rằng mình không hề biết trước vụ việc và không chịu trách nhiệm vì lúc ấy ông đang tham dự một hội nghị. Ông ta chỉ nghe về vụ tấn công xe bus khi đang ăn tối tại một nhà hàng qua lời của thư ký riêng: “Ngay lập tức, tôi đã liên lạc với chỉ huy cảnh sát, yêu cầu họ không được dùng vũ lực. Tôi cam kết sẽ hợp tác với các cơ quan tư pháp nếu tôi bị điều tra”.

Thế nhưng hôm sau, Jose Luis xin nghỉ phép 30 ngày và được Hội đồng thành phố Iguala chấp thuận. Đại tá Tomas Zeron de Lucio, người đứng đầu Cơ quan điều tra hình sự Mexico cho biết khi các điều tra viên đến nhà Jose Luis để xác minh một số thông tin thì ông ta và vợ đã trốn mất! Đại tá Tomas nói: “Thời điểm đó, Jose Luis vẫn được hưởng quyền miễn trừ theo luật Mexico nhằm bảo vệ các quan chức khỏi bị truy tố về các tội danh thông thường nhưng trong trường hợp này, Jose Luis phạm tội cấp liên bang nên bằng mọi cách, chúng tôi phải bắt được ông ta”.

Ngày 7/11/1969, gần 2 tháng sau khi 43 sinh viên bị bắt và bị đưa đi mất tích, Jesus Murillo Karam, lúc này đã là Tổng chưởng lý tổ chức một cuộc họp báo, trong đó ông nói rằng một số túi nhựa đã được tìm thấy tại ven bờ con sông Cocula, chứa nhiều bộ xương người đã bị đốt cháy. Kết quả xét nghiệm ADN cho thấy số xương nói trên là của gần 40 người, tất cả đều là sinh viên, nạn nhân của vụ tấn công xe bus. Nhiều nguồn tin cho biết vụ giết người, bắt cóc được thực hiện bởi Tiểu đoàn 27, cảnh sát Iguala.

Theo Tổng chưởng lý Jesus Murillo Karam, do có sự “nhầm lẫn những sinh viên này là thành viên của một băng nhóm ma túy nên cảnh sát đã ra tay ngăn chặn” nhưng các cuộc điều tra độc lập của Ủy ban Nhân quyền Liên Mỹ (IACHR) đã chứng minh rằng: “Tuyên bố của Jesus không thể xảy ra về mặt khoa học, trái ngược với lời khai của những người còn sống”. Lập luận nêu trên còn được củng cố bằng việc bỏ trốn của vợ chồng thị trưởng Jose Luis. Đến giữa tháng 12/2014, cặp đôi này mới bị bắt vì đã tổ chức giết nhà hoạt động nhân quyền Arturo Hernandez Cardona, một trong những người lên tiếng tố cáo vợ chồng thị trưởng là thủ phạm của vụ tàn sát.

Ngày 21/10/2016, đến lượt Felipe Flores Velasquez, cảnh sát trưởng thành phố Iguala cũng bị bắt với các tội danh “giết người, cố tình làm sai lệch hồ sơ vụ án, cản trở các hoạt động tư pháp” nhưng 43 sinh viên bị bắt cóc đã chết như thế nào và ai là kẻ đã trực tiếp ra tay thì vẫn còn là câu hỏi…

(Còn nữa)

VŨ CAO
(Theo Latin America Today)