Kỳ 1: Đêm của thần chết

Sáng thứ Tư 22/6/2022, 1 trận động đất mạnh 5,9 độ Richter đã tàn phá tỉnh Paktika, nằm dọc biên giới với Pakistan. Tâm chấn của nó ở độ sâu 6m, cách TP. Khost 28km. Hậu quả là, hơn 1.000 người thiệt mạng, 1.500 người khác bị thương trong bối cảnh Afghanistan phải đối mặt với sự suy sụp kinh tế và bóng ma nội chiến đang lơ lửng trước mặt…

Trực thăng của quân đội Taliban hạ cánh xuống huyện Barmal để chuyển những người bị thương nặng đi Kabul.

1. Trận động đất xảy ra lúc 1 giờ 18 phút sáng 22/6/2022. Sarhadi Khosti (26 tuổi, sống ở huyện Barmal, tỉnh Paktika) cho biết, anh giật mình thức dậy khi thấy chiếc giường bỗng nhiên chao đảo. Thoạt đầu Sarhadi nghĩ rằng mình mơ ngủ nhưng chỉ vài giây sau, nó bỗng lật nghiêng hất anh xuống đất. Chỉ kịp đỡ người vợ đang mang thai 6 tháng thoát ra ngoài, Sarhadi nghe nhiều tiếng động rất lớn ở sau lưng. Quay đầu nhìn lại, ngôi nhà làm bằng đất sét của vợ chồng anh đổ sụp như món đồ chơi của con nít, bị ai đó giẫm đạp.

Chung quanh Sarhadi, những ngôi nhà khác cũng cùng chung số phận. Phần lớn nhà cửa ở huyện Barmal đều có cấu trúc tương tự nhưng ngay cả một số căn hộ xây bằng gạch cũng không thể đứng vững. Tiếng kêu khóc, tiếng la hét cầu cứu vang lên khắp nơi. Sarhadi nói: “Tôi để vợ tôi ngồi ở một khoảnh đất trống cùng vài người khác rồi lao vào đống đổ nát, nơi phát ra tiếng kêu rồi cố gắng bới bằng tay”…

Bác sĩ Awal Khan Zadran ở quận Urgun lân cận cho biết: “Gần như tất cả các bệnh viện Nhà nước và tư nhân ở Paktika đều đầy kín nạn nhân. Hầu hết bị chấn thương. Trong suốt 4 tiếng, tôi cùng các bác sĩ khác phải liên tục phân loại tình trạng của từng người đồng thời cấp cứu những trường hợp nặng”.

Đến sáng, 5 trực thăng của Bộ Quốc phòng Taliban hạ cánh rồi sau đó là xe cứu thương, chuyển những bệnh nhân nguy kịch về Kabul. Một số nhẹ hơn được các đội y tế điều trị ngay tại chỗ. Bác sĩ Awal Khan Zadran nói: “Hàng chục cái cáng đặt ngay trên mặt đất. Nạn nhân người thì được truyền dịch, người được cắt lọc vết thương, người được băng bó tạm thời để chờ đưa sang các bệnh viện của các tỉnh lân cận…”. Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ cho biết trận động đất hôm thứ Tư bắt nguồn từ sự chuyển động giữa các mảng kiến tạo Ấn Độ, Á-Âu.

6 giờ chiều thứ Năm, việc đào bới đã tìm thấy hơn 1.000 xác chết còn số bị thương ước tính là khoảng 1.500 người. Đây là thảm kịch mới nhất trong một loạt thảm kịch ập đến đất nước này kể từ khi Taliban kiểm soát Afghanistan hồi tháng 8/2021. Những tháng tiếp theo, quốc gia này đã phải vật lộn với nạn đói lan rộng, hạn hán nghiêm trọng, với các cuộc tấn công khủng bố của Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) và các nhóm nổi dậy trong bối cảnh một số những biện pháp cai trị cực đoan của Taliban đã khiến phương Tây quay lưng.

75% tiền viện trợ dưới thời chính phủ cũ bị cắt đứt đột ngột. Theo Liên hợp quốc (LHQ), hậu quả của một loạt các cuộc xung đột kéo dài từ những năm 1970 đến năm 2021 đã khiến hơn 20 triệu trong tổng số 40 triệu dân Afghanistan cần được viện trợ nhân đạo. Ông Martin Griffiths, điều phối viên các tình huống khẩn cấp của LHQ cho biết hồi tháng Giêng năm nay, tổ chức này đã kêu gọi quốc tế đóng góp hơn 5 tỉ USD nhằm tránh cho Afghanistan không rơi vào “thảm họa nhân đạo toàn diện” nhưng đến giờ, sau nửa năm mà con số này chưa được 1/3!

Việc tìm kiếm nạn nhân vẫn phải làm bằng tay.

2. Paktika là một trong những tỉnh nghèo nhất Afghanistan, đất đai cằn cỗi cộng với hệ thống thủy lợi kém phát triển, lại thêm hạn hán kéo dài đã khiến nền nông nghiệp ở nơi này chỉ có thể cung cấp lương thực cho khoảng 1/6 dân cư, phần lớn là người Pastun. Để kiếm sống, nhiều người phải lén lút vào những khu rừng - vốn là hành lang trung chuyển cho những nhóm nổi dậy từ Pakistan xâm nhập Afghanistan-để chặt cây bán dưới dạng củi đốt. Một người dân dấu tên nói với trang tin Inside Politics rằng nếu bị Taliban bắt, ông cùng những người lấy củi khác sẽ bị chặt tay - là hình phạt dành cho tội trộm cắp. Còn nếu bị quân nổi dậy bắt, họ sẽ bị giam hoặc bị giết vì “cố ý làm lộ vị trí của lực lượng kháng chiến cho kẻ thù”.

Ông Ramiz Alakbarov, điều phối viên viện trợ của LHQ thường trú tại Afghanistan cho biết, sau trận động đất, việc đào bới những đống để nát để tìm kiếm người sống sót phần lớn vẫn phải thực hiện bằng tay và bằng những công cụ thô sơ như cuốc, xẻng vì thiếu những máy móc chuyên dùng như xe ủi, xe xúc.

Ông nói: “Càng kéo dài thời gian thì số người chết sẽ càng tăng lên, nhất là thời tiết đang có gió và mưa lớn khiến trực thăng không còn có thể hạ cánh. Giải pháp tốt nhất và nhanh nhất hiện nay là Thổ Nhĩ Kỳ. Chúng tôi đã thảo luận với họ để được giúp đỡ về phương tiện cứu nạn”.

Mohammed Ali, một nông dân tham gia tìm kiếm nói: “10 người chúng tôi làm việc trong suốt 1 tiếng đồng hồ cũng không bằng một chiếc máy xúc làm trong 10 phút”.

Vẫn theo ông Ramiz Alakbarov, ước tính có khoảng 2.000 ngôi nhà bị phá hủy hoàn toàn và khoảng 1.200 nhà khác hư hỏng năng. Sở dĩ trận động đất gây ra thiệt hại lớn vì các gia đình Afghanistan thường có đông người, hoặc nhiều gia đình cùng ở chung trong một nhà.

Ông nói: “Nạn nhân sống sót đang phải chịu đựng mưa, lạnh và đói. Điều khiến chúng tôi lo lắng nhất là sự phân hủy của những tử thi chưa được tìm thấy có thể sẽ gây ra một số bệnh truyền nhiễm, lan rộng và kéo dài”…

(Còn nữa)

VŨ CAO 

(Theo Inside Politics)