Tháng 1/1848, cơn sốt vàng bùng lên ở California, Mỹ, khi một công nhân xưởng cưa tình cờ tìm thấy thứ kim loại quý báu này ở một con suối. Chỉ trong thời gian ngắn, hơn nửa triệu người đã kéo về đây với hy vọng đổi đời.
 |
| Dòng người chờ lên tàu đi Yukon ở bến cảng Seattle. |
Năm 1855, những mỏ vàng ở California bắt đầu cạn kiệt. Đến năm 1896, một lần nữa cơn sốt vàng lại bùng lên nhưng lần này là ở Yukon, Canada, và đó cũng là cơn sốt vàng cuối cùng xảy ra trên thế giới.
Cơn sốt vàng ở sông Klondike
Ngày 16/8/1896, George Carmack, nhà thám hiểm người Mỹ cùng hai thanh niên bản địa người dân tộc Gwitchin là Skookum Jim và Tagish Charley đi dọc theo sông Klondike thuộc vùng lãnh thổ Yukon, Canada, để tìm chỗ câu cá hồi. Họ dựng trại cạnh con suối Rabbit Creek và khi Skookum Jim thả dây câu xuống, anh ta nhìn thấy dưới lòng suối có một vật hình dạng như quả cầu lấp lánh màu vàng. Tò mò, Skookum Jim vớt lên thì mới biết đó chính là vàng.
Kiểm tra chung quanh, họ phát hiện thêm nhiều quặng vàng nằm lộ thiên trên mặt đất hoặc ẩn dưới lớp đất chỉ sâu vài mét. Và mặc dù cả ba đã cam kết với nhau là giữ bí mật nhưng khi George Carmack đến tòa thị chính thành phố Whitehorse, thủ phủ Yukon để đăng ký quyền sở hữu đất đai, cái tin suối Rabbit Creek có vàng lan nhanh như đám cháy, đến nỗi địa danh Rabbit Creek biến thành Bonanza Creek (Bonanza là tên của một vùng ở bang California, nơi vàng được tìm thấy nhiều nhất).
Sau vài tháng đào đãi, Carmack cùng Skookum và Tagish mỗi người kiếm được trên dưới 1 triệu USD tiền bán vàng. Đến cuối năm, số người đổ về Bonanza Creek đã lên tới 1.500, hầu hết là từ Mỹ vì dân số Yukon lúc ấy chỉ khoảng 10.000 người dân tộc bản địa, sống rải rác trên một diện tích gần nửa triệu km2. Để đến được nơi này, người tìm vàng xuất phát bằng thuyền từ những cảng ở tây bắc Thái Bình Dương. Khi cập cảng Skagway hoặc Dyea nằm trên bờ biển Alaska, một số phải đối mặt với bọn lừa đảo rằng hãy trả tiền cho chúng, chúng sẽ dẫn họ đến nơi có vàng nhưng khi cầm được tiền, chúng trốn mất.
Nêu may mắn không bị lừa, người đào vàng phải chọn 1 trong 2 tuyến đường bộ xuyên qua dãy núi Đèo Trắng dài 78km hoặc đèo Chilkoot dài 54km để đến Klondike. Đèo Trắng ít dốc hơn nhưng lởm chởm đá, rất khó vượt qua, chưa kể nếu qua được, họ sẽ gặp “Đường mòn ngựa chết” với hàng ngàn bộ xương động vật nằm rải rác vì đường đi và khí hậu cực kỳ khắc nghiệt. Trong khi đó đèo Chilkoot lại có những đoạn dốc cao và quanh co đến nỗi các con ngựa thồ hàng không thể định hướng. Những người đảo vàng buộc phải dẫn từng con qua những lối đi phủ đầy tuyết.
Họ thường mất vài chục chuyến mới có thể vận chuyển hết đồ đạc của mình qua đèo. Ngay cả khi cuối cùng họ đã thành công, họ vẫn phải thuê những chiếc thuyền mỏng manh của thổ dân rồi vượt 800km theo sông Yukon để đến cánh đồng vàng Klondike. Trong cuốn “The Klondike Gold Rush - Đổ xô vào vàng ở Klondike”, tác giả Robret W. Service, nhà văn và cũng là người tìm vàng viết: “Hành trình thường kéo dài nửa năm. Họ đi thành từng nhóm 20 hoặc 30 người để hỗ trợ lẫn nhau. Người nào cũng mang trên vai 30, 40kg hành lý gồm lều bạt, chăn mền, quần áo ấm, súng đạn, lương thực, dao, cuốc xẻng, máng đãi vàng. Không ít người chẳng may bỏ mạng vì tuyết lở, bệnh tật, thương tích, kể cả chết đói nhưng cái viễn cảnh trở nên giàu có đã là liều thuốc tăng lực, giúp họ tiến về phía trước …”.
 |
| Gian nan vượt đèo Chilkoot. |
Khát vọng đổi đời
Cuối năm 1897, từ 500m2 đất được nhóm Carmack, Skookum và Tagish đăng ký ban đầu đã trở thành 40km2 dọc theo sông Klondike bởi những người đến sau. Chưa hết, một số người đến sau lại tìm thấy vàng ở con suối Eldoraldo cạnh đó. Khám phá chồng lên khám phá, nhiều người chỉ mất 1 ngày đảo đãi đã tìm được cả ký vàng. Đỉnh điểm của cơn sốt vàng là vào tháng 7/1898, hai con tàu chất hơn 2 tấn vàng từ Klondike lần lượt cập bến Seattle, bang Washington và cảng San Francisco, bang California đã khiến bờ Tây nước Mỹ trở nên điên cuồng, nhất là khi tờ Seattle Post Intelligencer chạy hàng tít đậm nét: “Vàng, vàng, vàng! Bới đất lên, lội xuống suối là thấy vàng”, dẫn đến hàng chục ngàn người bỏ việc ở các nông trang, nhà máy, trại chăn nuôi, xưởng gỗ…, để di tìm vàng.
Ngay cả thị trưởng thành phố Seattle là William D. Wood cũng từ chức vì vàng hấp dẫn hơn danh vọng! Trong cuốn “Đổ xô vào vàng ở Klondike”, Robret W. Service viết: “Rất khó để mua được vé tàu vì mọi con tàu đi Yukon đều kín chỗ. Nếu bạn mua vé hôm nay thì 1 tháng sau bạn mới có thể khởi hành. Bên cạnh đó, cơn sốt vàng còn làm bùng nổ việc kinh doanh. Nhiều người một sớm một chiều đã trở thành nhà buôn. Họ bán lương thực, quần áo, súng đạn, dụng cụ đào đãi, lều bạt, xe trượt tuyết, ngựa và chó kéo xe, thậm chí cả sổ tay chỉ đường nếu bạn không đủ tiền thuê người bản xứ hướng dẫn…”.
Đến tháng 3/1898, đã có hơn 100.000 người được Chính phủ Canada cấp phép cho vào vùng lãnh thổ Yukon nhưng họ bị bắt buộc phải tự túc lương thực đủ dùng trong 1 năm vì Canada lo ngại tình trạng thiếu ăn sẽ dẫn đến cướp bóc lẫn nhau, thậm chí cướp của dân bản địa hoặc tàn sát loài bò rừng, hươu, nai…, để lấy thịt. Tuy nhiên trong số 100.000 người được cấp phép, chỉ có khoảng 30.000 người đến được Klondike. Số còn lại hoặc chết, hoặc quay trở về vì không chịu nổi cuộc hành trình gian khổ.
Ngay cả những người ở lại cũng có cuộc sống chẳng tốt đẹp gì. Nhà cửa tạm bợ, điều kiện vệ sinh thấp kém nên chỉ một trận dịch tả cũng có thể lấy đi vài trăm sinh mạng. Vẫn trong cuốn “Đổ xô vào vàng ở Klondike”, Robret W. Service viết viết: “Có người chết vì không ai chăm sóc, không tìm được bác sĩ, không mua được thuốc dù trong túi có cả trăm ngàn USD vàng…”.
(Còn nữa)
VŨ CAO
(Theo History - The Last gold fever in the World)