Bài 1: Khi đám đông phẫn nộ

Những ngày vừa qua, nhiều cuộc biểu tình, đốt phá, hôi của đã diễn ra ở hơn 140  thành phố lớn trên toàn nước Mỹ mà nguyên nhân là George Floyd, người da đen, bị cảnh sát TP.Mineapolis, bang Minesota đè vào cổ dẫn đến ngạt thở rồi tử vong. Nó khiến xã hội Mỹ nhớ lại cuộc bạo loạn kinh hoàng xảy ra năm 1967 ở TP.Detroit, bang Michigan, với 43 người chết, 1.189 bị thương và hơn 2.000 tòa nhà bị đốt cháy…

Đám đông cướp bóc, hôi của những cửa hàng ở Detroit.

DIỄN TIẾN VỤ BẠO LOẠN DETROIT

Là thành phố công nghiệp xe hơi hàng đầu của nước Mỹ với những tên tuổi lừng danh thế giới, như: Ford, Chevrolet, General Motor…, bên cạnh những tòa nhà chọc trời, những phố xá sang trọng, Dotroit còn là nơi sinh sống của khoảng 60.000 người da đen, chủ yếu tập trung tại khu Virginia Park, trong những chung cư ổ chuột. Ban ngày, họ tỏa ra, làm đủ mọi nghề để kiếm sống - chủ yếu là lao động chân tay. Khi đêm xuống, đây là nơi diễn ra nhiều hình thức tội phạm, từ ma túy, mại dâm đến cướp bóc, cờ bạc.

Ba giờ 35 phút sáng Chủ nhật, 23/7/1967, cảnh sát mở cuộc đột kích vào câu lạc bộ Speakeasy hoạt động bất hợp pháp nằm ở số 9125, ngay góc đường 12 và đường Clairmount, do William Scott, người da đen làm chủ. Khoảng nửa giờ sau đó, 82 người khách - phần lớn đang đánh bạc - đã bị mời ra cửa, lên xe về đồn để lấy lời khai.

Thông tin về việc cảnh sát “tấn công câu lạc bộ” lan nhanh như đám cháy mùa khô. Khoảng 200 người da đen trong khu Virginia Park ào ra, vây kín các xe cảnh sát trong lúc từ những căn phòng trên lầu chung cư, nhiều chai, lọ ném xuống. Mặt đường tung tóe những mảnh thủy tinh. Một số chai ném trúng xe cảnh sát, thậm chí có chai còn trúng vào đầu một sĩ quan nhưng may mắn là nó không gây thương tích nặng.

Năm giờ sáng, số người da đen tụ tập để phản đối cảnh sát đã lên đến gần 3.000 với các loại vũ khí như gậy chơi bóng chày, dây xích sắt, chai xăng, kìm, búa… Trước thái độ sẵn sàng sử dụng bạo lực của đám đông, cảnh sát phải rút lui, mang theo 82 người khách trên 24 xe tuần tra.

Một cảnh sát bất lực đứng nhìn đám cháy do người biểu tình đốt.

HỘI CHỨNG DOMINO

Sự việc tưởng như đã kết thúc. Nhưng không! Đám đông thay vì giải tán thì họ vẫn tụ tập trên đường, càng lúc càng đông. Họ đốt vỏ xe tạo thành những đống lửa lớn rồi khua gõ các thùng phuy, la hét. Đến 6 giờ 30 sáng, họ đốt những căn nhà của người da trắng nằm liền kề với khu Virginia Park, đồng thời phá cửa các tiệm buôn, nhà hàng để hôi của. Khi lính cứu hỏa  đến, họ tấn công luôn. Sheila, một cô gái da đen làm việc cho một quán cà phê trên đường 12 tường thuật lại vụ việc trên kênh truyền hình địa phương: “Tôi đứng ở ban công lầu nhà tôi nhìn xuống. Hàng trăm người da đen ôm trên tay đủ thứ hàng hóa, từ cái tivi đến máy hút bụi, quần áo, mỹ phẩm, thức ăn đóng hộp. Có người khệ nệ vác nguyên cả một thùng rượu wishky”.

Đầu giờ chiều, ông Jerome P. Cavanaugh. thị trưởng Detroit xin ý kiến thống đốc bang Michigan là ông George Romney, cho phép sử dụng lực lượng cảnh sát toàn bang nhưng với 300 sĩ quan bổ sung, họ vẫn không thể nào ngăn chặn được cuộc bạo loạn lúc này đã lan đến 100 khối nhà trong khu Virginia Park. Cũng vào đầu giờ chiều, hơn 40.000 người da trắng vội vã rời khỏi TP.Detroit vì sợ bị đánh oan. Ông Smith Jr., người da đen, làm việc tại Văn phòng Công tố TP.Detroit (tương đương như Viện Kiểm sát) nói: “Từ lâu, câu lạc bộ William Scott đã là cái ổ tội phạm. Tại đó, các băng nhóm da đen điều hành các đường dây mua bán ma túy, mại dâm, cờ bạc bất hợp pháp. Khi xảy ra vụ việc, bọn cầm đầu băng nhóm tuyên truyền rằng cảnh sát da trắng đàn áp người da đen, rằng người da đen chỉ là công dân hạng 2 trong xã hội Mỹ. Do hố sâu chia cách giữa giàu và nghèo ở Detroit đã diễn ra từ lâu nên sự tuyên truyền biến thành hiệu ứng domino, lôi kéo hàng chục ngàn người đổ ra đường phản đối, đốt phá, cướp bóc…”.

Bốn giờ chiều, lực lượng tăng cường của cánh sát bang Michigan được điều tới nhưng cuộc bạo loạn vẫn tiếp diễn với cường độ mỗi lúc một manh động hơn. Người biểu tình - trong đó có cả những người da trắng - với các loại vũ khí như dao, kiếm, gậy gộc, bom xăng…, lao vào hàng rào cảnh sát. Đến tối, hơn 1.000 phần tử quá khích bị bắt giữ nhưng 5 cảnh sát đã thiệt mạng vì bị đánh hội đồng. McGorven, sĩ quan cảnh sát bang Michigan nói ông và các đồng đội chỉ biết dùng những tấm khiên bằng nhựa, che đỡ những đòn đánh của người biểu tình: “Họ tấn công chúng tôi trước mặt, sau lưng, bên phải và bên trái nên chẳng ai phản ứng được. Tôi và sĩ quan Abraham Key bị một đám đông khoảng 20 người vây kín. Chúng tôi chỉ còn cách ngồi sụp xuống đất, che khiên lên đầu. Nếu các đồng đội của chúng tôi không đến kịp, có lẽ tôi và Abraham đã bị đánh chết…”.

Năm giờ chiều Chủ nhật, lệnh giới nghiêm chính thức được ông Jerome P. Cavanaugh, thị trưởng Detroit ban hành. Theo đó, tất cả mọi người bị cấm ra đường từ 9 giờ tối đến 5 giờ 30 sáng hôm sau ngoại trừ những trường hợp đặc biệt như đi bệnh viện. Tuy nhiên, ở khu Virginia Park, người biểu tình vẫn phớt lờ lệnh cấm này…

VŨ CAO

(Theo Criminal History)